1919. Europa zindert na van de verwoestingen van de Eerste Wereldoorlog. Langzaam komt de internationale diplomatie weer op gang, met mijlpalen als het Verdrag van Versailles en de oprichting van de Volkenbond. AWVN ziet het levenslicht, maar wat gebeurde er – naast het grote nieuws – nog meer in dit eerste jaar van het interbellum?
Ter compensatie van de geleden schade in de Eerste Wereldoorlog ziet België kans zijn grondgebied uit te breiden: onze zuiderburen willen Zeeuws-Vlaanderen én het zuidelijke deel van Limburg bij België trekken. Ook het groothertogdom Luxemburg moet worden ingelijfd. Op die manier zou België zijn grondgebied beter kunnen beschermen en zou de haven van Antwerpen meer slagkracht krijgen. De Belgische minister Hymans van Buitenlandse Zaken die de gebiedswinst moet verdedigen op de vredesconferentie in Parijs, krijgt nul op het rekest. De Britse premier Lloyd George noemt de Belgische eisen zelfs belachelijk en onredelijk. |
In de Eerste Wereldoorlog had luchtvaartpionier Anthony Fokker zich ruimschoots bewezen als kundig vliegtuigbouwer. Het door hem ontworpen vliegtuig Fokker D.VII wordt beschouwd als het beste vliegtuig uit die periode. Fokker levert in de oorlog – hij werkte toen in Duitsland – ruim 700 gevechtsvliegtuigen aan het Duitse leger. Na de oorlog keert hij terug naar zijn vaderland om daar in 1919 vliegtuigfabriek Fokker op te richten, met steun van zijn familie, de Steenkolen Handelsvereniging (SHV) en enkele rijke particulieren. |
Het ontstaan van AWVN wordt in 1919 luister bijgezet door de geboorte van een paar – wat zich later zou openbaren – Bekende Nederlanders. Wat te denken van Mary Servaes, wereldberoemd in Nederland onder haar artiestennaam Zangeres zonder Naam? Of Heinz Hermann Polzer, die onder zijn pseudoniem drs. P onder andere bekendheid verwerft met het liedje Knolraap en lof, schorseneren en prei? En natuurlijk Joop den Uyl, die in de jaren zeventig namens de Partij van de Arbeid premier van Nederland zou worden. In tegenstelling tot AWVN hebben deze personen de 100 geen van allen gehaald. |
Metaalarbeiders in Amsterdam staken ongeveer een maand, omdat zij het minimumloon betaald willen krijgen en acht uur per dag willen werken. Mede onder druk van de nationale arbeidersbeweging wordt die 8-urige werkdag later dat jaar in de Arbeidswet geregeld. Ook internationaal gaan steeds meer stemmen op voor betere bescherming voor alle werkenden. Piet Aalberse, de eerste minister van arbeid in Nederland, is de man die de Arbeidswet uit 1889 in 1919 grondig herziet. Deze wet bepaalt ook dat de werkweek niet langer dan 45 uur mocht duren. |
Al in 1917 mogen vrouwen gekozen worden, maar zelf stemmen, dat mogen ze pas sinds 1919. Dankzij het liberale Tweede Kamerlid Henri Marchant wordt de Kieswet gewijzigd en krijgen vrouwen ook actief kiesrecht. Aletta Jocobs is één van de gezichten van de jarenlange strijd voor vrouwenkiesrecht. Al in 1883 wil zij zich verkiesbaar stellen in Amsterdam, maar daar steekt de gemeenteraad een stokje voor; de grondwet – waarin het kiesrecht ligt verankerd – moet niet te breed geïnterpreteerd worden. In 1922 gaan Nederlandse vrouwen voor het eerst naar de stembus om een nieuwe Tweede Kamer te kiezen. |
Met de militaire mars Turf in je Ransel begint op 6 november 1919 om 8 uur ’s avonds de eerste radio-uitzending van Nederland. Omroeppionier Hanso Idzerda zendt uit vanuit zijn huis in Den Haag, waar een plaquette nog altijd herinnert aan dit memorabele moment. Boven de deur van zijn ‘studio’ hangt hij een bordje op: Brandt dit licht, dan koppen dicht. Idzerda zou met zijn radiozender PCGG nog honderden uitzendingen verzorgen, voordat hij in 1944 door Duitse troepen wordt gefusilleerd vanwege zijn verzetswerk. |
Hoewel de Eerste Wereldoorlog net achter de rug is, dienen de voortekenen van de volgende grote oorlog zich alweer aan. In maart richt Benito Mussolini in Italië de fascistische strijdbond op. En in november sluit Adolf Hitler, die de Vrede van Versailles vernederend vindt voor Duitsland en zijn zinnen heeft gezet op een groot Duits rijk, zich aan bij de Deutsche Arbeiterpartei (DAP). Dit dan nog onbeduidende partijtje groeit door zijn bemoeienis als kool. Een jaar later verandert Hitler de naam in Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP). De NSDAP komt in 1933 aan de macht onder leiding van Hitler, die het land uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog in loodst. |