Bijna een kwart van het onderwijs- en zorgpersoneel is bereid meer uren te werken. Dat is goed nieuws, want dit kan een manier zijn om personeelstekorten te verminderen. Wieteke Graven van Het Potentieel Pakken en Agnes Klaren van zorgorganisatie Thebe delen hun praktijkervaring.
Als onderwijs- en zorgmedewerkers meer willen werken, waarom gebeurt dat dan niet massaal? ‘Er zijn diverse oorzaken’, vertelt Wieteke Graven, oprichter van stichting Het Potentieel Pakken. ‘Ten eerste hebben we in Nederland een diepgewortelde deeltijdcultuur. In de zorg en het onderwijs is een klein contract bijna vanzelfsprekend. Meer uren werken ligt niet voor de hand, niet voor medewerkers en niet voor managers.’
Als partner bij McKinsey onderzocht Graven manieren om te zorgen voor meer gelijkwaardigheid op de arbeidsmarkt. Dat vrouwen vaak parttime werken, is een van de oorzaken van de ongelijkwaardige positie ten opzichte van mannen. Toen bleek dat 25% van de parttimers in de zorg direct bereid is meer uren te werken, besloot ze Stichting Het Potentieel Pakken op te richten. Vanuit deze stichting helpt ze organisaties verandering in gang te zetten.
Deeltijdcultuur en roosters
Als het lukt vrouwen gemiddeld meer uren te laten werken, worden de personeelstekorten namelijk kleiner. Daar is wel een cultuuromslag voor nodig, merkt Graven. ‘Een norm veranderen is hard werken’, zegt ze. ‘Je moet actief aan de slag met de hele organisatie: van het bestuur en de HR-managers tot de teamleiders en medewerkers. Waarom werken mensen parttime? Wat houdt ze tegen om meer te werken? Het kost tijd en moeite, maar het blijkt de moeite waard.’
Werkgevers kunnen zorgen voor contractuitbreiding door medewerkers meer informatie te geven, het gesprek aan te gaan en flexibel te zijn. Roostering, flexibiliteit en beloning blijken de belangrijkste voorwaarden om meer te werken.
Voorwaarden en belemmeringen
Zorgorganisatie Thebe werkt nu twee jaar samen met Het Potentieel Pakken, vertelt bestuurder Agnes Klaren. Het project werd enthousiast ontvangen, zelfs in crisistijd zag iedereen het belang. ‘Juist tijdens de coronapandemie blijkt hoe groot het tekort in de zorg is. Het aantal hulpbehoevende ouderen neemt toe, het aantal medewerkers neemt af. Oplossingen voor de toekomst zijn essentieel.’
Mensen meer uren laten werken is de basis van het project, maar volgens Klaren levert het veel meer op. ‘Als we mensen contractuitbreiding benoemen, valt dat niet altijd in goede aarde. Zorgverleners zijn moe en werken onder extreme druk. Maar dan hebben we het samen over roosterproblemen en blijkt al gauw dat er veel winst te halen valt.’
Ze noemt een medewerkster die al jaren 20 uur werkte. ‘Meer werken was onmogelijk, dacht zij. Ze moest ’s middags haar hond uitlaten, de pauze van een half uur was daarvoor te kort’, vertelt Klaren. ‘Het team regelde vervolgens dat zij een uur pauze kon nemen. Toen dat was geregeld, wilde ze best meer uren werken.’
Vastgeroest in denkwijzen
Het Potentieel Pakken gaat over meer dan alleen extra uren werken, beaamt Graven. ‘Onze insteek is niet iedereen fulltime laten werken. Ongeveer de helft van de werknemers in de zorg werkt 25 uur of minder: juist daar zijn mogelijkheden.’
Twee extra diensten per maand werken kan soms al een enorm verschil betekenen, legt ze uit. ‘Bovendien gaat het erom dat vrouwen die dit willen, ook meer uren kunnen gaan werken. Het is zonde als zij parttime blijven werken, alleen maar omdat het de norm is.’
Het gesprek over uitbreiding van de uren zet iedereen aan het denken, merkt Klaren. ‘We vragen ons vaker af waarom we dingen zoals we ze doen. Sommige tams hebben nu bijvoorbeeld flexibelere roosters. Vroeger begonnen diensten standaard om 7:00 uur, maar dat bleek onhandig voor jonge moeders die hun kind naar de crèche moesten brengen. Na overleg met het team en de cliënten, kunnen zij nu een uur later beginnen.’
Fijnere werkomstandigheden
Klaren is realistisch als het gaat over het personeelstekort in de zorg. ‘We gaan het nooit helemaal oplossen. Het is daarom ook zo belangrijk om te zorgen dat de mensen die we hebben, bij ons blijven.’
Door uitbreiding van contracturen te bespreken, blijkt veel meer mogelijk. ‘Door betere gesprekken te voeren over roosters, kunnen medewerkers fijnere werkomstandigheden creëren. De werkdruk is behapbaarder, werkplezier neemt toe en er zijn inderdaad mensen die hun contract uitbreiden.’
WerkUrenBerekenaar: wat levert meer uren werken op?
Tot slot merkt Graven dat veel deeltijdwerkers twijfelen om meer uren te werken, omdat niet duidelijk is wat dat financieel oplevert. Dat komt door ons complexe belastingstelsel, legt ze uit. ‘Over het algemeen geldt dat meer werken loont. Maar in bepaalde situaties is dat marginaal, bijvoorbeeld als je toeslagen verliest.’ Ze adviseert werkgevers om hier aandacht aan te besteden en hun personeel te helpen een berekening te maken. ‘Wat meer werken oplevert, is namelijk enorm afhankelijk van je persoonlijke situatie. Heb je een huurhuis, kinderen, werkt je partner?’
Sinds kort is er een online tool beschikbaar om snel te ontdekken wat het onder de streep oplevert als iemand meer of minder uren gaat werken: de WerkUrenBerekenaar. Door naast het salaris, ook alle toeslagen, premies en heffingen mee te rekenen, krijgen werknemers in korte tijd een compleet overzicht van hun eigen, persoonlijke situatie.
