Wat is het verschil tussen een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) en een arbeidsvoorwaardenregeling (avr)?
Een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) kan worden afgesloten voor een onderneming of voor een bedrijfstak. De ondernemings-cao heeft betrekking op werknemers van één specifieke onderneming. Daaronder kunnen alle werknemers vallen, maar de cao kan ook gelden tot een bepaald functieniveau of voor specifieke bedrijfsonderdelen. Zo zijn er ondernemingen die meerdere cao’s hebben voor verschillende bedrijfsonderdelen of functiegroepen. Ondernemingscao’s worden afgesloten tussen een werkgever en één of meer vakbonden. De bedrijfstak-cao heeft betrekking op een hele branche of sector. Een bedrijfstak-cao wordt afgesloten tussen één of meer werkgevers of werkgeversorganisaties en één of meer vakbonden. Organisaties die lid zijn van de vereniging van werkgevers die de cao afsluit, vallen onder de werking van de betreffende bedrijfstak-cao.
Cao-partijen die een bedrijfstak-cao hebben afgesloten, kunnen bij de minister van SZW een verzoek indienen om bepalingen van hun cao algemeen verbindend te verklaren. Door algemeen verbindend verklaring (avv) van de cao-bepalingen gaan deze in beginsel gelden voor alle werkgevers en werknemers die vallen onder de werkingssfeer van de betreffende cao. Dus ook voor die organisaties die geen lid zijn van de vereniging die de cao afsluit.
Arbeidsvoorwaarden kunnen ook vastgelegd worden in een arbeidsvoorwaardenregeling (avr). Wanneer een (ge-avv’de) collectieve arbeidsovereenkomst (cao) van toepassing is, kan de werkgever alleen andere of meer arbeidsvoorwaarden in de avr vastleggen, als dat in de desbetreffende cao is toegestaan. Deze regeling kan betrekking hebben op alle of een groep medewerkers van een organisatie.
De werkgever kan voor een avr voor een groot deel zelfstandig (eenzijdig) vaststellen; wel heeft de ondernemingsraad (OR) instemmingsrecht ten aanzien van een aantal onderdelen van de avr. In de praktijk is het niet ongebruikelijk dat de werkgever via een convenant het instemmingsrecht van de OR uitbreidt naar het afsluiten van de gehele avr, of dat er wordt gekozen voor een vorm waarin de OR overleg voert over de gehele avr maar dat de werkgever uiteindelijk de avr vaststelt.
Vakbonden zijn bij gebruik van een avr, zonder toepasselijke cao, dus niet direct als partij bij de totstandkoming betrokken, maar een OR kan bijvoorbeeld wel een vakbondsbestuurder als adviseur inhuren tijdens de onderhandelingen over de arbeidsvoorwaarden.
Daarbij verdient opmerking dat de ondernemingsraad niet de bevoegdheid heeft om werknemers te binden. Anders dan bij een collectieve arbeidsovereenkomst, werken afspraken tussen werkgever en ondernemingsraad niet automatisch en dwingend door in de individuele arbeidsovereenkomst. De werkgever moet dus ook na overeenstemming met de ondernemingsraad op de avr nog overeenstemming met de werknemer bereiken.
Update Maaike Hilhorst, februari 2023
Vlog over verschil tussen cao en arbeidsvoorwaardenregeling
