Coronacrisis en de economie (3). Vier scenario’s om impact te voorspellen

De uitbraak van het coronavirus confronteert ons dagelijks met nieuwe vragen, niet in de minste plaats over de economie. Want niet eerder kwam de economische machine zo abrupt en op zo’n grote schaal tot stilstand als nu. In een reeks blogs gaat AWVN dieper in op de gevolgen voor economie, arbeidsmarkt en werkgevers. In dit derde deel nemen we u mee in de scenario’s die het Centraal Planbureau (CPB) afgelopen week publiceerde om de mogelijke economische impact van de coronacrisis in kaart te brengen.

In crisistijd hunkeren mensen naar informatie en duiding om grip te krijgen op de gebeurtenissen. Dat geldt voor zowel het verloop van het virus (de NOS-blogs en journaals zijn nog nooit zo goed bekeken) als de impact op de economie. Er wordt naar economen gekeken om de impact van de situatie en het verdere verloop te becijferen en kwantificeren. Maar op dit moment tasten ook zij in het duister: er zijn weinig harde data beschikbaar om de directe impact te duiden, het verdere verloop van de coronacrisis is onvoorspelbaar en de situatie is niet vergelijkbaar met normale recessies. Vanwege de onzekerheden hebben de rekenmeesters van het CPB daarom geen raming, maar verschillende scenario’s gepubliceerd.

Voorspellen in coronatijd: tasten in de duisternis
Wat we wel weten – en iedereen om zich heen kan zien – is dat huidige maatregelen leiden tot minder economische activiteit. In Frankrijk schat het Franse CBS dat de economische activiteit op 65% van de normale situatie ligt. Ook zien we in het buitenland zware klappen vallen op de arbeidsmarkt. Zo zijn in de VS afgelopen week 3,3 miljoen werkloosheidsuitkeringen aangevraagd (ter vergelijking: de week ervoor ging het om 100.000 aanvragen; in 2008 was dat op het hoogtepunt van de financiële crisis 665.000). Het is echter lastig deze cijfers goed te duiden: we weten niet hoe de cijfers er voor Nederland uitzien. Ook is onvoorspelbaar of deze cijfers de eerste golf zijn of dat er stabilisatie of herstel optreedt.

De belangrijkste reden waarom economische voorspellingen nu lastig zijn, is dat dit niet primair een economische crisis is, maar een wereldwijde gezondheidscrisis waarbij de maatregelen om die te beteugelen invloed hebben op de economie. Hoe lang de maatregelen nodig zijn, kan niemand op dit moment voorspellen. In de woorden van Anthony Fauci, directeur van het Amerikaanse RIVM: ‘You don’t make the timeline, the virus makes the timeline’. We weten dus niet hoe lang de coronamaatregelen nog duren en hoe economische actoren reageren op de huidige en komende situatie. Ook weten we niet hoe snel de economie zich herstelt als de maatregelen worden opgeheven en het virus onder controle is. Dat hangt af van het (consumenten)vertrouwen en de wereldwijde economische situatie op dat moment. Beide zijn zeer onzeker. Dat maakt voorspellingen nog veel voorwaardelijker dan normale economische voorspellingen (die ook regelmatig afwijken van de uiteindelijke realisatie).

We zien wel moedige pogingen om desondanks tot ramingen te komen. De raming van de Rabobank illustreert hoe die worden ingehaald door de actualiteit: de voorspelling voor Nederland in 2020 was oorspronkelijk een groei 1,4%. Toen duidelijk werd hoe hevig het coronavirus in Azië toesloeg, werd dit op 9 maart bijgesteld naar 0,7%. Nadat ook in Nederland contactmaatregelen werden afgekondigd, werd de raming nogmaals bijgesteld naar minus 0,2%. En die laatste raming ziet er in het licht van de CPB-scenario’s en de meest recente raming van ABN-AMRO van minus 3,5% erg positief uit.

Coronascenario’s CPB: van korte klap tot zeer diepe en langdurige recessie
Vanwege de onzekerheden heeft het CPB ervoor gekozen om vier scenario’s te presenteren die laten zien welke economische gevolgen het mogelijke verloop van de crisis heeft volgens de CPB-modellen. De uitkomsten zijn dus een direct gevolg van de verschillende aannames over het verloop van de pandemie. De kernvariabelen zijn de duur van de contactmaatregelen, de mate en breedte waarin de economie wordt geraakt (vooral de dienstensector of ook de industrie), de mate en duur waarin het buitenland en de wereldhandel worden geraakt, de mate waarin er problemen ontstaan op financiële markten en de effectiviteit van overheidsmaatregelen.

Er wordt geen keuze gemaakt tussen de scenario’s, omdat het verdere verloop onvoorspelbaar is. De scenario’s laten zien dat er in 2020 een recessie aankomt, ook in het positieve scenario, en dat de werkloosheid oploopt. Hoe diep de recessie is en hoe hoog de werkloosheid oploopt, verschilt echter enorm per scenario. De scenario’s komen overeen met de typen recessies die we in ons eerdere blog hebben toegelicht: van een relatief pijnvrije V-recessie, een lichte en zware U recessie tot een L-recessie die de economie heel hard raakt.

Wat kunnen we leren van deze scenario’s?
De CPB-scenario’s zijn nadrukkelijk geen voorspellingen, maar eerder een beredeneerde illustratie van hoe de economische kant van de coronacrisis kan verlopen. Ze maken duidelijk dat Nederland de positieve scenario’s (1 en 2) met relatief weinig schade voor economie, arbeidsmarkt en overheidsfinanciën kan doorstaan. Er is uiteraard wel sprake van economische pijn, maar die is relatief kortdurend en er is sprake van snel herstel. De werkloosheid loopt in scenario 2 op tot het 30-jaargemiddelde: hoger dan nu, maar niet alarmerend.

Tegelijkertijd is duidelijk dat de impact van scenario’s 3 en 4 groot is en dat die scenario’s echt pijn zullen doen. De economische krimp is veel groter dan in 2008, toen het minus 3,7 procent was. De werkloosheid loopt op en het herstel verloopt trager. Tegelijkertijd maken de scenario’s duidelijk dat Nederland ook deze scenario’s aankan: de overheidsfinanciën blijven houdbaar. In deze scenario’s zal de Europese dimensie een grote rol gaan spelen, aangezien Nederland er qua overheidsfinanciën en economie nu veel beter voorstaat dan andere Europese landen.

Deze scenario’s zijn nuttig om een concreter beeld te krijgen van de economische gevolgen van het verloop van de coronacrisis. Om een duidelijker beeld te krijgen van de impact moeten we nog even wachten: half april komt het CBS met cijfers over de economische groei in het eerste kwartaal. In juni geeft het CPB een update van haar raming van de economische groei. Tegen de zomer weten we dus meer over de economische impact van de coronacrisis. Dan is hopelijk ook meer duidelijk over het verloop van de gezondheidscrisis, zodat we ons kunnen richten op de herstelperiode.

Grip op uw huidige situatie en scenario’s voor de korte en middellange termijn
De coronacrisis brengt ongekende hectiek met zich mee en vraagt veel van het aanpassingsvermogen van ondernemingen. Er worden veel beslissingen genomen waarvan de consequenties, op korte noch op lange termijn, zijn te overzien. Soms zijn dat beslissingen met grote gevolgen voor de toekomst van de onderneming.
Ook in de huidige omstandigheden is het van belang dat besluiten niet alleen een antwoord zijn op actuele problemen, maar ook een antwoord geven – met de juiste afwegingen – op strategische vraagstukken van de nabije toekomst. Het schetsen van scenario’s, voor de korte en middellange termijn, helpen u inzicht en handvatten te geven en daarmee afgewogen beslissingen te nemen.
De adviseurs van AWVN ondersteunen u graag bij het ontwikkelen van deze scenario’s voordat u overgaat tot het nemen van besluiten. Nu er sprake is van grote onzekerheden is het in kaart brengen van toekomstscenario’s op de korte en middellange termijn een waardevolle stap bij het doordenken van tal van issues die op de ondernemingsagenda staan. Een dergelijke eerste stap en aanpak geeft u inzicht in de effecten van de crisis op uw organisatie en geeft aanwijzingen voor uw strategische HR beslissingen.