Blog arbeidsrecht
Is opstarttijd ook werktijd? En zo ja, moet die dan ook door de werkgever worden betaald? Deze vragen komen steeds vaker aan bod tijdens cao-onderhandelingen. Afgelopen periode zijn er diverse uitspraken geweest over dit onderwerp. Wat kunnen werkgevers daarvan leren?
Opstart-, afsluit-, omkleed- en aanmeldtijd. Het zijn enkele voorbeelden van begrippen die worden gebruikt voor verplichtingen voor aanvang en na afloop van de reguliere werkzaamheden. Vooral werknemers die in diensten werken hebben er veel mee te maken.
Wanneer is er sprake van arbeidstijd?
De Arbeidstijdenwet en de Arbeidstijdenrichtlijn hanteren twee vormen van tijd: ‘arbeidstijd’ en ‘rusttijd’. Het is een binair systeem, er bestaat geen tussencategorie. Wanneer is er dan sprake van arbeidstijd? Volgens (Europese) jurisprudentie moet deze vraag worden beantwoord aan de hand van een ‘totaalbeoordeling van de omstandigheden’.
Als daaruit blijkt dat de aan de werknemer opgelegde taken ‘objectieve en aanzienlijke gevolgen’ hebben voor de mogelijkheden van de werknemer om de tijd vrijelijk in te vullen, is er sprake van arbeidstijd. Er is immers geen sprake van rusttijd.
Recente Nederlandse jurisprudentie
In Nederland zijn er de laatste jaren meerdere uitspraken gewezen met betrekking tot de vraag of bij werkzaamheden voor en na de reguliere werktijd sprake is van arbeidstijd. En zo ja, of loon verschuldigd is. De bekendste is Teleperformance.
Bij Teleperformance moeten werknemers tien minuten voor de reguliere werktijd aanwezig zijn om enkele opstartwerkzaamheden te verrichten. Zowel de Rechtbank als het Hof kwalificeerde deze ‘opstarttijd’ als arbeidstijd. Dat de werkzaamheden nog geen twee minuten in beslag nemen, maakte dat niet anders. Vervolgens werd overwogen dat de arbeidstijd moest worden uitbetaald. In de arbeidsovereenkomst was namelijk opgenomen dat het maandsalaris wordt vastgesteld op grond van het daadwerkelijk aantal gewerkte uren. De Hoge Raad heeft recent het arrest van het Hof in stand gelaten.
Let op: Bij thuiswerken was volgens de rechtbank Den Haag in een verder gelijke casus (eveneens een werknemer van Teleperformance) geen sprake van arbeidstijd.
Welke vormen van beloning zijn er?
Is er sprake van arbeidstijd, dan betekent dit niet per definitie dat die tijd ook moet worden beloond. Wel moeten werknemers over de totale arbeidstijd altijd ten minste het wettelijk minimumuurloon ontvangen. Dit brengt met zich mee dat er in de arbeidsvoorwaarden ruimte is om maatwerkafspraken te maken.
Of, hoe en tegen welke hoogte vergoeding plaatsvindt, kan op veel verschillende manieren worden vormgegeven. In de praktijk zijn onder andere voorbeelden te vinden van niet-uitbetalen, uitbetalen (op basis van uurloon of een vast bedrag), tijd-voor-tijd (later beginnen, eerder eindigen, langere pauzes of anders tijd-voor-tijd) en doorbetaalde pauzes.
Wat kunt u doen?
Wat kunt u doen als een situatie als deze zich voordoet? Ga eerst na of er sprake is van arbeidstijd. Is dat inderdaad het geval, kijk dan wat er in de arbeidsvoorwaarden over beloning is opgenomen. Mogelijk moeten bestaande regelingen worden aangepast, of moet er nog een regeling komen. Dit kan op vele manieren en is maatwerk. Leg een eventuele regeling wel altijd duidelijk vast, zodat er geen risico is dat achteraf ‘dubbel’ moet worden betaald. Bekijk ook onderstaand stroomschema.
