Blog arbeidsrecht
Eind van deze zomer in 2022 heeft het Hof in Den Haag een interessante uitspraak gedaan over het afsluiten van een cao. In een zaak tussen FNV en reisbureau TUI was de vraag aan de orde of de rechter kan verplichten met FNV aan tafel te gaan om te onderhandelen over de arbeidsvoorwaarden van hun cabinepersoneel.
In deze zaak was door FNV hoger beroep ingesteld bij het Hof tegen het besluit van de kantonrechter in Den Haag. Die weigerde het ‘met FNV te onderhandelen over de arbeidsvoorwaarden van het cabinepersoneel van TUI’ onrechtmatig te verklaren. De kantonrechter wees namelijk op het uitgangspunt van contractsvrijheid: contractspartijen maken zelf uit of en met wie zij een cao afsluiten. De uitzondering ligt volgens de kantonrechter in het internationale grondrecht op collectieve onderhandelingen van vakbonden.
Onderhandelen met de OR
Volgens de Hoge Raad heeft een vakbond recht op toegang tot de onderhandelingen als die een groot aantal werknemers vertegenwoordigt en representatiever is dan de bonden die bij het overleg zijn betrokken. Maar volgens de kantonrechter kan in het onderhavige geval deze uitzondering niet van toepassing zijn, omdat TUI geen cao afsluit voor haar cabinepersoneel. TUI onderhandelt over de arbeidsvoorwaarden met de ondernemingsraad, waarmee op grond van art. 32 WOR een ondernemersovereenkomst is afgesloten die uitmondt in een arbeidsvoorwaardenregeling. Er is dus geen sprake van “representatiever dan”, omdat er geen andere vakbond in het overleg zit. De kantonrechter zag niet in waarom het belang van FNV om een cao te kunnen afsluiten zwaarder zou moeten wegen dan het belang van TUI om de bestaande structuur met de OR voort te zetten – los nog van het feit dat niet was vast komen te staan dat een groot deel van het personeel door FNV wordt vertegenwoordigd.
Het Hof ziet het anders dan de Hoge Raad. De uitspraak van de Hoge Raad is volgens het Hof ook van toepassing als met de OR wordt onderhandeld. Het onderhandelen over arbeidsvoorwaarden met de OR is volgens het Hof nooit de bedoeling geweest van art. 32 WOR. TUI mag volgens het Hof aan dit artikel – dat de mogelijkheid biedt instemmingsrecht met arbeidsvoorwaarden aan de OR toe te kennen – niet het recht ontlenen om alleen met de OR te onderhandelen over arbeidsvoorwaarden.
Volgens het Hof handelt TUI dan ook onrechtmatig als een representatieve bond geweigerd wordt om te komen praten. En daarvan is sprake in dit geval, volgens het Hof, want TUI heeft niet voldoende weersproken dat FNV op zijn minst 20 tot 25% van het cabinepersoneel vertegenwoordigt. Het Hof leidt uit diverse door FNV overlegde petities af dat de cabinemedewerkers zelfs de wens hebben dat met FNV wordt onderhandeld. Daarbij komt, aldus het Hof, dat de OR niet louter in het belang van werknemers onderhandelt, maar ook in het belang van de onderneming en te weinig onafhankelijk is. De OR kan immers niet staken.
Geen afkeer van de cao
Met betrekking tot de wens van TUI om het arbeidsvoorwaardenoverleg intern te borgen en daarom niet met de FNV te willen spreken, wees het Hof naar het feit dat TUI sinds jaar en dag wel met een vakbond over arbeidsvoorwaarden van cockpitmedewerkers spreekt en dat het bedrijf de cao Reisbranche volgt voor de loonontwikkeling. Afkeer van de cao kan het dus niet zijn, het ging volgens het Hof over het uitsluiten van FNV! Ook het feit dat TUI al bij voorbaat kon voorspellen niet met FNV tot overeenstemming te kunnen komen, vanwege de agressieve opstelling en stemmingmakerij onder het personeel, mocht niet baten.
Betekent deze uitspraak nu dat werkgevers voortaan niet meer met hun OR een arbeidsvoorwaardenregeling kunnen afsluiten wanneer er belangstelling is van een grote bond met veel leden om te onderhandelen?
Tja, eigenlijk kun je ook betogen dat dit altijd al zo geweest is. Want een vakbond met veel leden kan een staking uitroepen om de werkgever aan de onderhandelingstafel te krijgen. Maar hoewel het Hof de onmacht van de OR om te kunnen staken wel benoemt als reden om FNV gelijk te geven, vraagt niemand aan FNV waarom zij zich beroept op het internationale grondrecht van collectieve onderhandelingen – maar geen gebruik maakt van het internationale grondrecht van collectieve actie.
Was daarvoor niet genoeg animo? Of moeten we misschien constateren dat de vakbond er een instrument bij heeft gekregen om onderhandelingen af te dwingen?
In ieder geval lijkt het mij verstandig om in dit soort gevallen als werkgever toch altijd nog vast te houden aan de tegenhanger van het stakingsrecht, namelijk de vrijheid van een werkgever om te bepalen of hij een cao wil afsluiten.
Ik ben benieuwd of TUI dit nog bij de Hoge Raad wil neerleggen.
