Bedrijven die hard zijn geraakt door omstandigheden zoals de coronacrisis, kunnen in de knel komen met het naleven van afspraken uit de cao. Noodmaatregelen om te overleven zijn dan noodzakelijk. Drie dingen waar u als werkgever rekening mee moet houden, als u – noodgedwongen – overweegt tussentijds openbreken of aanpassen van de cao overweegt.
Lees ook de blog: Cao openbreken of niet? Wat vindt de rechter daarvan?
1. Is er in de cao een bepaling over tussentijds aanpassen opgenomen?
Als de cao een procedure tot het verkrijgen van dispensatie van één of meerdere bepalingen kent, kunt u daar een beroep op doen. Is dit niet het geval, dan is het zaak goed te bekijken wat er in de lopende cao over het openbreken van het contract staat. Vaak ziet u een soortgelijke term niet terug, maar staat er een bepaling over tussentijds overleg. Staat er bijvoorbeeld in op welke gronden de cao tussentijds kan worden aangepast of in elk geval het overleg daarover kan worden gestart?
Soms geldt binnen een cao een algemene overlegverplichting, waarbij partijen met elkaar moeten overleggen op verzoek van een of meerdere cao-partijen. Dit zie je vooral bij bedrijfstakcao’s.
Als over het openbreken niets vermeld staat in de cao, moet u het gesprek aangaan met de vakbonden. Zorg dat de business case helder is. Waarom kan van de onderneming niet worden gevraagd de huidige afspraken na te komen? Wat is het effect op de organisatie als u dat wel zou doen? En wat kan een andere, vervangende afspraak betekenen voor u, en ook voor de werknemers?
2. Verplaats je in ‘de andere kant van de tafel’
Wat zijn de belangen van de werknemers en andere stakeholders? Bedenk daarbij dat u de bonden nodig hebt, niet alleen voor een gedragen, nieuwe afspraak nu, maar ook in de toekomst. U kunt de cao immers niet eenzijdig aanpassen. Zonder overeenstemming met de vakbond moet u de cao onverkort naleven. Blijf ook goed communiceren met de interne organisatie, dus de werknemers en de medezeggenschap. Zorg dat zij uw dilemma kennen en maak duidelijk waarom aanpassing nodig is.
3. Kijk verder dan alleen afspraken over de hoogte van het loon
Denk ook aan afspraken over betaalmomenten t.a.v. collectieve of individuele loonsverhogingen, vakantietoeslag niet uitbetalen in mei, maar op een later moment of in een bedrag per maand. Wellicht zijn er ook andere afspraken mogelijk, zoals het nu niet betalen van een onvoorwaardelijke loonsverhoging, maar pas als u op een nader te bepalen moment alsnog een bepaald resultaat haalt. Of u kunt in ruil voor een uitgestelde salarisverhoging extra verlof toekennen. Soms worden ook werkgelegenheidsafspraken gemaakt, waarbij het bevriezen van de lonen wordt uitgeruild tegen het behoud van banen.
Zorg wel dat u realistische afspraken maakt.
Let op Als u wijzigingen doorvoert in de cao, moet u deze aanmelden bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Als het gaat om een algemeen verbindend verklaarde cao, moet u ook een verzoek tot wijziging van het AVV-besluit indienen, anders blijft de originele, ongewijzigde cao met voorrang gelden voor alle werkgevers die aan de cao gebonden zijn.
Praktijkvoorbeeld (2020) | Royal FloraHolland
Door de coronacrisis viel de export van bloemen, waar Royal FloraHolland grotendeels van afhankelijk is, zo goed als weg. Dit had drastische gevolgen voor de bloemenveiling, die dan ook besloot opnieuw in overleg te treden met de vakbonden.
“Intensieve gesprekken waren dat,” weet arbeidsvoorwaardenadviseur Jaap Withaar van AWVN (foto) die bij het overleg betrokken was. “Het openbreken van een cao doe je niet lichtvaardig. Het gaat om een afspraak die je al hebt gemaakt en je wilt je medewerkers niet teleurstellen.”
De heropende onderhandelingen met FNV en CNV leveren drie wijzigingen op:
1. de periodieke loonsverhoging die zou plaatsvinden in april 2020 wordt opgeschoven naar 1 oktober 2020;
2. de loonsverhoging van 2,5% die is afgesproken in de cao van Royal FloraHolland wordt ook doorgeschoven naar 1 oktober 2020;
3. voor het werken op Koningsdag is een aangepaste afspraak gemaakt over de te ontvangen toeslag.Withaar: “We hebben een constructieve dialoog met de vakbonden kunnen voeren, omdat zij ook inzagen hoe ernstig de situatie was. De leden van de vakbond moeten uiteindelijk akkoord gaan met de wijzigingen. Beide partijen hebben belang bij het behoud van zoveel mogelijk werkgelegenheid, maar het openbreken maakt inbreuk op eerder gemaakte afspraken. Die loonsverhoging is tot stand gekomen na intensieve onderhandelingen, zij het in andere omstandigheden.”
Royal FloraHolland blijft de komende periode overleg met de vakbonden voeren om, zo nodig, nadere afspraken te kunnen maken. “Houd overlegpartners en medewerkers voortdurend op de hoogte van wat er speelt binnen het bedrijf en hoe je daarmee omgaat,” raadt Withaar werkgevers aan die in een vergelijkbare situatie zitten. “Dan kunnen dergelijke gesprekken niet als een verrassing komen. Wijzigingen in de cao hebben impact op alle betrokkenen, dus neem de tijd voor het gesprek en toon begrip voor elkaars belangen. Openheid en transparantie zijn doorslaggevend voor het slagen van dit proces.”
