Blog
De afgelopen zes maanden moesten werkgevers continu improviseren en reageren op de nieuwste corona-ontwikkelingen. Nu de eerste crisisfase is geluwd, blikken wij ter gelegenheid van Prinsjesdag terug én vooruit op het economisch beeld voor werkgevers. Waar staan we nu? En welke positieve, onzekere en negatieve signalen zien we voor het economisch herstel?
Opgaande lijn voorzichtig ingezet
In maart was de vraag in wat voor soort recessie we terecht zouden komen. Het CPB schetste daarvoor vier scenario’s. Als we met de kennis van nu terugkijken, is duidelijk dat de negatieve scenario’s voorlopig niet uitkomen en het beeld minder negatief is dan eerder voorspeld. Volgens de laatste ramingen van het CPB blijft de klap dit jaar met -5% beperkt ten opzichte van eerdere scenario’s. Voor volgend jaar wordt een forse herstelgroei van 3,5% geraamd. De werkloosheid stijgt naar 5,9% en er is sprake van een voorzichtig positief koopkrachtbeeld. De contractlonen in de markt stijgen met 1,2%.
Het herstel lijkt op een Nike-swoosh: na de klap is het herstel ingezet, maar het duurt nog zeker tot 2022 voordat de schade is ingehaald. De onzekerheden in de herstelfase zijn groot, dus het kan ook nog langer duren, zeker als er een tweede golf komt. Als we naar de situatie in sectoren kijken, valt op hoe groot de verschillen tussen en binnen branches zijn. De voorspellingen van Rabobank en ING laten zien dat de verschillen veel groter zijn dan normaal.
Positieve signalen
Overheidsbeleid heeft klap gedempt en fundament gelegd voor herstel en aanpassing.
Het kabinet heeft de afgelopen periode een bazooka aan steunpakketten afgevuurd op de economie en arbeidsmarkt. Dat heeft volgens economen paniek en daardoor faillissementen en werkloosheid voorkomen en ervoor gezorgd dat groeivermogen op de lange termijn in stand bleef. De lange verlenging van de NOW-3 geeft werkgevers duidelijkheid tot volgend jaar.
Tegelijkertijd is er terecht ook ingezet op aanpassing, aangezien het onzeker is of en wanneer de oude situatie terugkeert. Daarnaast is het positief dat het kabinet ervoor kiest om in plaats van te bezuinigen juist te investeren. Met het Wopke-Wiebesfonds wordt €20 miljard beschikbaar gemaakt voor investeringen in groei. Ook is er een pakket aan lastenverlichting gepresenteerd. Juist in deze periode helpt dat om het herstel verder aan te jagen.
Werkgevers hebben de bakens verzet.
Dat de klap in Nederland beperkt was ten opzichte van het buitenland, komt ook doordat in Nederland veel werkgevers grootschalig zijn overgeschakeld op (volledig) thuiswerken. Ook hebben veel bedrijven snel hun strategie aangepast. De wendbaarheid van werkgevers heeft geholpen de klap te beperken. Het fundament van de Nederlandse economie was voor de crisis stevig. Er is geen reden om te denken dat de wendbaarheid en innovatie van het Nederlands bedrijfsleven, die Nederland welvarend hebben gemaakt, zijn verdwenen.
Onzekere signalen
Economisch herstel is fragiel en hersteltempo onzeker.
De CPB-raming is naar boven bijgesteld door de positieve effecten van het nieuwe steunpakket en de lastenverlichting. Aangezien dit type crisis nooit eerder is voorgekomen, is de raming ook los van het verloop van de pandemie veel onzekerder dan anders. Het is onduidelijk hoe de stijgende werkloosheid en dalende (producenten)vraag zullen doorwerken in consumptie en investeringen. Rabobank voorspelt bijvoorbeeld een groei van 2% in 2021, omdat zij andere aannames doen dan het CPB. De groei kan volgend jaar ook meevallen. Kern is dat de onzekerheid veel groter is dan in andere jaren.
Het verloop van de pandemie is de grote wildcard.
De afgelopen weken laten in heel Europa oplopende besmettingen zien. De overheidsaanpak om zoveel mogelijk te testen en lokaal maatregelen te nemen, is essentieel om een nieuwe nationale lockdown met desastreuze economische gevolgen te voorkomen. Sectoren die al zwaar getroffen waren, zijn na de eerste lockdown door hun reserves heen, waardoor de economische gevolgen groot zullen zijn.
De verkiezingen in 2021 kunnen de koers positief en negatief beïnvloeden.
Na de verkiezingen van maart 2021 volgt de kabinetsformatie. Het is voor een demissionair kabinet ingewikkeld om rigoureuze besluiten te nemen, terwijl het verloop van de pandemie of de economie daar wel aanleiding toe kunnen geven. Lukt het de politiek om ook in die periode daadkrachtig op te treden? Het nieuwe kabinet zal vervolgens razendsnel afspraken moeten maken over de aanpak van de volgende fase van de crisis op gebied van overheidsbegroting, belastingen en werkgeverslasten en welke stappen nodig zijn op het gebied van de hervorming van de arbeidsmarkt. Dat biedt ook kansen – zoals het CPB op Prinsjesdag benadrukt, is de noodzaak voor hervorming van de arbeidsmarkt nooit groter geweest.
Negatieve signalen
Komen klanten terug?
Sectoren als de horeca, de reis- en evenementenbranche, de luchtvaart, maar ook de cultuursector hebben een enorme dreun gekregen. De vraag is of de klanten terugkeren en de omzet weer op het niveau van voor de crisis komt. In andere sectoren zoals industrie en bouw is de orderportefeuille steeds onzekerder, wat een rem op investeringen en recruitment zet. In deze sectoren stijgen (loon)kosten vaak door vanwege eerder gemaakte afspraken. Bij veel organisaties in deze sectoren zullen ingrepen of reorganisaties noodzakelijk zijn om de continuïteit te waarborgen en werkgelegenheid te behouden voor de langere termijn.
De werkloosheid stijgt hard, hoe snel keren mensen terug naar de arbeidsmarkt?
De werkloosheid is de afgelopen maanden hard gestegen en blijft volgens het CPB verder oplopen. Met name mensen met een flexcontract hebben hun baan verloren en de verwachting is dat er de komende maanden reorganisaties volgen. Ook starters op de arbeidsmarkt zullen lastiger aan een baan komen en er zullen waarschijnlijk minder stage- en opleidingsplaatsen beschikbaar komen. Dit betekent voor werkgevers dat op de iets langere termijn de schaarste, die eerder dit jaar op haar hoogtepunt was, terug kan keren. Ook zorgt het ervoor dat veel mensen (langdurig) aan de kant komen te staan. Een deel daarvan met een minder aantrekkelijk profiel zal moeite hebben zelf weer werk te vinden in een recessie. De schade hangt af van de duur van de crisis, maar de stijging van de werkloosheid levert dus ook maatschappelijke schade op.
