Coronavirus en ploegendiensten

Het spreekwoord zegt ‘nood breekt wet’. In dit geval hoeven wetten niet te worden gebroken, maar wel zorgvuldig nageleefd. In het kader van de bijzondere omstandigheden, veroorzaakt door het coronavirus, zijn in sommige situaties minder medewerkers beschikbaar voor het rooster. Bepaalde productieprocessen kunnen niet zomaar worden stilgelegd en thuiswerken is lang niet voor iedereen een optie. Hoe dan een semi-continu drieploegenrooster of volcontinu vijfploegenrooster draaiende te houden bij een tijdelijke, verhoogde afwezigheid?

Artikel 5.10 Arbeidstijdenwet
Artikel 5.10 van de Arbeidstijdenwet voorziet daarin dat bij plotselinge onvoorziene situaties – waarbij de veiligheid en gezondheid van mensen in het geding is en ernstige schade aan goederen kan ontstaan, en het werk geen uitstel duldt – dat de normen voor arbeidstijd en rusttijd terzijde gelegd kunnen worden. Dat is geen vrijbrief voor het organiseren van werktijden. Houd er rekening mee dat binnen afzienbare tijd (denk 48 uur) een sluitende roostermatige oplossing beschikbaar moet zijn.

12-uursdiensten
De Arbeidstijdenwet staat toe dat 12-uursdiensten gedraaid kunnen worden. In geval van dagdienst is er geen belemmering. In geval van een 12-uursnachtdienst dient men daar vanwege de bezwaarlijkheid van nachtarbeid zorgvuldig mee om te gaan. Het aantal keren dat een 12-uursnachtdienst ingezet kan worden is gemaximeerd op 22 keer per 52 weken, onder gelijke inkorting van de rust na een nachtdienst van 14 uur naar 12 uur. De maximale arbeidstijd per week is ook in de Arbeidstijdenwet bepaald.

Het rooster
Of tijdelijk gebruik van 12-uursdiensten dé oplossing is kan niet zomaar worden vastgesteld. Dat zal altijd afhankelijk zijn van de omstandigheden in een bedrijf. Soms kan worden volstaan met het wijzigen van de bezetting, door bijvoorbeeld in een bepaalde dienstsoort met een lagere bezetting dan normaal te werken waarmee de reguliere 8-uursdienst gehandhaafd blijven. Ook het gebruik van ‘tussendiensten’ kan een mogelijkheid zijn om de beschikbare formatie zo goed mogelijk te verdelen over een periode van 24 uur. Zulke diensten dekken bijvoorbeeld een deel van de ochtend- en middagdienst of nachtdienst af. Een andere mogelijkheid is om in geval van een volcontinu rooster de output in het weekeinde te halveren en daardoor met een ploeg minder te werken bij gelijkblijvende 7 x 24 uur bedrijfstijd.

Voorbeelden volcontinurooster
In onderstaand voorbeeld is een vijfploegendienst tijdelijk omgezet naar een vierploegendienst met 12-uursdiensten in het weekeinde.

Omwille van ergonomische roostervuistregels is het gebruik van dit rooster niet voor langere tijd geschikt. Het rooster voldoet in beginsel aan de normen voor arbeidstijd en rusttijd uit de Arbeidstijdenwet. Aandachtspunt is de arbeidsduur. Deze bedraagt gemiddeld 42 uur. Door conform de Arbeidstijdenwet pauze in de dienst te organiseren kan de werkweek teruggebracht worden tot gemiddeld 40 uur of minder. Het maximum aantal 12-uursnachtdiensten is hiervoor al genoemd. Uitgaande van 12 uur arbeid tijdens een nachtdienst (pauze is natuurlijk altijd aan te raden) is dit rooster 44 weken bruikbaar.

In het volgende voorbeeld is eveneens sprake van 7 x 24 uur bedrijfstijd met vier ploegen. Echter nu met een halve bezetting tijdens het weekeinde en een volledige bezetting op weekdagen. De vier ploegen zijn opgesplitst in acht (sub)groepen. Alle groepen lopen hetzelfde rooster. Slechts het startmoment verschilt. Hierdoor werken de groepen 1 t/m 4 altijd in de oneven weekeinden (in de even weekeinden zijn zij altijd vrij) en de groepen 5 t/m 8 werken in de even weekeinden (en zijn omgekeerd altijd de oneven weekeinde vrij). De gemiddelde werkweek bedraagt bij acht uur arbeidstijd per dienst 36 uur.

Leeswijzer Elke groep 1 t/m 4 en 5 t/m 8 start in een eigen regel en zakt na twee weken een regel in het rooster. In acht weken heeft iedereen het rooster volledig doorlopen. Verticaal is per dagsoort de totale bezetting van groep 1 t/m 8 te zien. In het weekeinde is dan een halve bezetting af te lezen t.o.v. de weekdagen.

Voorbeeld alternatieve drieploegendienst
Het voorbeeld gaat uit van een hogere gemiddelde werkweek met vijf subgroepen en 120 uur bedrijfstijd. De N8 op vrijdag in week 3 kan ook in week 2 op de zondag geplaatst worden. Door pauzetijd aan de diensten toe te voegen kan de gemiddelde werkweek tot 40 uur teruggebracht worden.

In geval van extreem hoge uitval kan met 12-uursdiensten en twee ploegen 96 uur bedrijfstijd worden bereikt. Met maximaal 10 uur arbeidstijd per dienst is de gemiddelde werkweek 40 uur.

Maatwerk?
Met bovenstaande voorbeelden kunnen wellicht niet alle mogelijke situaties binnen bedrijven opgelost worden. Maatwerk zal altijd een optie blijven. Ook kan de arbeidstijd in de 12-uursnachtdienst aangepast worden door zodanig pauzes toe te kennen, dat deze zakt naar 10 uur per dienst. Dat maakt een nog langer gebruik van het rooster mogelijk. N.B. dat doet de bezwaarlijkheid van de 12-uursdienst niet afnemen. Het zijn de bijzondere omstandigheden die noodzaken tijdelijk buiten de bekende kaders te kijken.

In ieder geval kan vrijwel altijd een roostermatige oplossing bedacht worden zonder daarvoor met elkaar fysiek in contact te komen. Telefonisch overleg, in combinatie met een paar formats in Excel, biedt vaak voldoende mogelijkheden om een voorstel uit te werken.

Vragen? Stel ze aan de AWVN-werkgeverslijn of aan ShiftPlan