Nieuwsbericht
De zomervakanties zijn begonnen. Nu de coronamaatregelen steeds verder worden versoepeld, is de kans groot dat veel Nederlanders weer naar het buitenland willen vertrekken. Wat als een werknemer tijdens of na z’n vakantie in quarantaine moet en daardoor zijn werk niet kan verrichten: loondoorbetaling of niet?
Tot 1 januari 2020 gold als hoofdregel in de wet: geen arbeid, geen loon. Uitzondering op de hoofdregel, dus wel loondoorbetaling, was er als de werknemer de overeengekomen arbeid niet had kunnen verrichten door een oorzaak die in redelijkheid voor rekening van de werkgever diende te komen. Niet kunnen werken (zonder dat er sprake is van arbeidsongeschiktheid) doordat er iets gebeurt (of gebeurd was) tijdens de vakantie, was geen oorzaak die normaliter in redelijkheid voor rekening van de werkgever kwam. Niet tijdig weer kunnen aan het werk na de vakantie, gaf dan geen recht op loondoorbetaling. Dat betekende voor de werknemer dus extra vakantie opnemen, of onbetaald verlof. Natuurlijk kon de werkgever het loon wel doorbetalen, maar een wettelijk recht was er niet.
Sinds 1 januari 2020 is de hoofdregel in de wet gewijzigd: geen arbeid, wel loon. Dit tenzij de werknemer de arbeid niet wil of kan verrichten, en de oorzaak voor het niet (kunnen) verrichten van de arbeid in redelijkheid voor zijn rekening dient te komen.
Bij de behandeling van het wetsvoorstel dat tot de wijziging van de hoofdregel leidde, is opgemerkt dat de wijziging niet tot een wezenlijke verandering van de risicoverdeling tussen werkgever en werknemer leidt. Feit blijft echter wel dat eerst de werknemer aannemelijk moest maken dat het niet verrichten van de arbeid in de risicosfeer van de werkgever lag, en dat de situatie nu andersom is: de werkgever moet aannemelijk maken dat het niet verrichten van de arbeid in de risicosfeer van de werknemer ligt. Is dat het geval als de werknemer wegens zijn vakantie in quarantaine moet, en daardoor niet kan werken?
Quarantaine en loondoorbetaling: bij welke kleurcode is het (niet) verantwoord om op vakantie te gaan?
Het kabinet heeft besloten dat vanaf 15 mei 2021 reizen naar landen met een laag besmettingsniveau weer mogelijk zijn. Vakantiereizen naar deze landen worden vanaf die datum niet meer afgeraden. Veilige landen krijgen in het reisadvies van het ministerie van Buitenlandse Zaken kleurcode groen of geel.
Vanaf 27 juli 2021 geeft Nederland geen oranje reisadvies aan EU-landen enkel op basis van het aantal coronabesmettingen. Een oranje reisadvies wordt vanaf 27 juli alleen nog gegeven aan landen waar een zorgwekkende nieuwe variant van het virus is die nog niet wijdverspreid is in Nederland.
Voor reizigers die uit een zeer hoog risicogebied komen, geldt sinds 1 juni 2021 de wettelijke verplichting om 10 dagen in thuisquarantaine te gaan. De quarantaineplicht geldt ook als de reiziger gevaccineerd is. Sommige reizigers zijn uitgezonderd. Deze reizigers moeten wel een formulier quarantaineverklaring bij zich hebben. Bij het ontbreken van het formulier quarantaineverklaring en bij schending van de quarantaineplicht kan een boete worden opgelegd. Zie voor meer informatie de website van de Rijksoverheid.
De vakantieganger hoeft na terugkeer uit een land met een kleurcode groen of geel niet in quarantaine. De regels voor terugkeer uit een land met een geel reisadvies wijzigen per 8 augustus. Om te voorkomen dat het coronavirus mee naar huis genomen wordt, hebben reizigers vanaf 12 jaar per 8 augustus bij terugkeer naar Nederland een coronabewijs nodig als zij uit een EU-land komen met een geel reisadvies. Mensen die volledig gevaccineerd zijn of hersteld zijn van corona kunnen dit aantonen in de coronacheck-app. Andere reizigers moeten zich voor vertrek naar Nederland, maximaal 48 uur voor een PCR-test en 24 uur voor een antigeentest, laten testen in het land van verblijf. Zij mogen alleen reizen met een negatieve testuitslag. Voor mensen die geen gebruik maken van eigen vervoer controleren vervoersmaatschappijen dit voor het instappen. Een coronabewijs kan een vaccinatiebewijs, herstelbewijs of negatief testbewijs zijn. Voor reizigers uit een land met een groen reisadvies gelden geen maatregelen bij terugkeer.
In wiens risicosfeer ligt de quarantaine?
Tot voor kort was de redenering dat een verandering van de situatie tijdens zijn vakantie, waardoor hij na terugkeer of tijdens de vakantie toch in quarantaine moet, niet in de risicosfeer van de werknemer ligt. Dat reisadviezen konden wijzigen was nieuw, en daarom kon van de werknemer niet verwacht worden dat hij daar rekening mee hield. De vraag is of deze redenering nog wel logisch is. Dat coronamaatregelen, en ook reisadviezen, voortdurend worden aangepast is inmiddels een fenomeen dat bekend mag worden verondersteld. Het gebied dat vandaag oranje is kan morgen geel zijn, maar net zo goed overmorgen weer oranje. Adviezen van de Rijksoverheid met betrekking tot quarantaine zijn bovendien aan verandering onderhevig.
Van een werknemer mag daarom worden verwacht dat hij rekening houdt met de mogelijkheid dat een reisadvies en het daaraan gekoppelde advies m.b.t. quarantaine kan veranderen.
De werknemer die er bewust voor kiest om op vakantie naar het buitenland, weet dat van hem verwacht kan worden dat hij na terugkeer in quarantaine gaat – ook als dat bij zijn vertrek nog niet het geval is. Tenzij hij thuis kan werken, betekent quarantaine dat hij zijn arbeid niet kan verrichten. Ook kan quarantaine in het land van verblijf verplicht worden, waardoor de terugkeer vertraging kan oplopen en tijdige werkhervatting niet mogelijk is. Omdat hij op voorhand weet dat dit risico bestaat, kan gesteld worden dat de oorzaak dat hij zijn arbeid niet verricht in zijn risicosfeer ligt. Dit betekent dan dat hij tijdens de periode van quarantaine geen recht op loon heeft als hij zijn arbeid niet kan verrichten. Werkgever en werknemer kunnen wel met elkaar in gesprek gaan om afspraken te maken over bijvoorbeeld het opnemen van verlofuren/vakantiedagen, voor de duur van de quarantaine of de verlate terugkeer.
Sommige werkgevers vinden het niet billijk dat er bij quarantaine dan een verschil ontstaat tussen werknemers die hun werk wél vanuit huis kunnen verrichten, en werknemers die dat niet kunnen. Maar als je een werknemer die wel vanuit huis kan werken dit niet laat doen, kun je vervolgens moeilijk volhouden dat de reden dat hij zijn werk niet verricht, in zijn risicosfeer ligt.
Overigens achten wij het wel waarschijnlijk, maar is op voorhand niet met zekerheid te zeggen dat een rechter ook zal oordelen dat het niet kunnen werken wegens quarantaine, stopzetting van loon daadwerkelijk rechtvaardigt. De hoofdregel ‘geen arbeid, wel loon, tenzij de oorzaak in de risicosfeer van de werknemer’, geldt pas sinds 1 januari 2020 – en uitspraken van rechters die richting kunnen geven, zijn er nog niet.
NB Inhouding van loon is een zware sanctie en zal in voorkomende gevallen door de werknemer die het overkomt, waarschijnlijk worden aangevochten. Zeker in geval van quarantainemaatregelen, is nu niet bekend hoe een rechter hier tegenaan kijkt. Daarom is het noodzakelijk om uw werknemers vooraf schriftelijk te wijzen op de consequenties die u als werkgever wilt verbinden aan het op vakantie gaan waarna de werknemer vervolgens in quarantaine moet en daardoor (of om andere redenen) zijn arbeid niet kan verrichten.
Mag ik als werkgever een werknemer vragen of hij naar een gebied met code oranje of rood is geweest?
Ja, dat mag. U vraagt hem/haar niet om medische gegeven. U heeft een gerechtvaardigd belang omdat u uw (wettelijke) zorgplichten voor werknemers en/of klanten moet nakomen, ondanks het feit dat een bevestigend antwoord negatieve gevolgen zou kunnen hebben voor de werknemer. Het is daarom wel belangrijk uw beleid op dit punt van tevoren bekend te maken.
