De langzame, maar gestage opmars van het denken in skills

Op 27 februari is het vijf jaar geleden dat in Nederland het eerste geval van corona werd geconstateerd; het begin van een pandemie die de samenleving twee jaar in zijn greep zou houden.

Wat is de blijvende impact van  de coronapandemie op de wereld van werk? Deel 4. Stap voor stap naar skills-gericht denken.

Eerdere afleveringen
1. De revolutie van het thuiswerken
2. Anders denken over duurzame inzetbaarheid
3. Wijze les: Hou oog voor economie en samenleving

Jena de Wit, beleidsmedewerker bij AWVN, constateert het met enige teleurstelling: anders dan je zou verwachten zijn werkgevers sinds corona niet massaal skills-gericht gaan denken, ondanks de grote krapte op de arbeidsmarkt.

Veel werkgevers blijven kijken naar diploma’s en zoeken nog steeds naar het schaap met de vijf poten. Zo nodig intensiveren ze de werving. Pas als dat niet lukt, zijn ze bereid naar andere opties te kijken.
′Veel organisaties zien skills nog als een soort laatste redmiddel, en dat is jammer′, zegt De Wit. ′Want veel beroepen kennen een behoorlijke overlap in taken en benodigde vaardigheden, en door in skills-termen te denken wordt de vijver waaruit je kunt vissen veel groter. Bovendien zijn er steeds meer instrumenten beschikbaar om te werven op skills. Denk aan CompetentNL, dat zorgt voor één eenduidige skills-taal en deelcertificeringen voor de werkenden.′

Zorg waardeert skills stewardessen 

Toch gebeurt er wel degelijk wat op skills-gebied, bijvoorbeeld in de zorg en het onderwijs – twee sectoren die al lang kampen met personeelstekorten. ′Al voor de coronapandemie hadden deze sectoren projecten voor zij-instromers. Die projecten zijn tijdens de pandemie verder uitgebouwd. Stewardessen bleken toen goed in de zorg te kunnen werken omdat ze aandacht hebben voor mensen, gewend zijn om op onregelmatige tijden te werken en met onverwachte situaties kunnen omgaan. Aardig wat stewardessen zijn toen – al dan niet tijdelijk – overgestapt.′
′Veel jongeren met een bijbaantje in de horeca zijn in de coronatijd bij de GGD gaan werken, bijvoorbeeld om de test- en priklocaties te bemannen. En in de ICT-sector zie je dat er ook wel mensen zijn aangenomen die weliswaar geen ICT-opleiding hebben, maar wel in hun vrije tijd veel met computers zijn bezig geweest.′

Hoe zat ook weer, wanneer was welke maatregel van kracht?
• De tijdslijn op de site van de Rijksoverheid beschrijft in grote lijnen de ontwikkelingen rond de aanpak van het coronavirus in Nederland sinds januari 2020 tot en met mei 2022.
• Bekijk ook de verzamelpagina Coronavirus en werk op deze site.

De trend naar boven
De Wit weet zeker dat skills een steeds grotere rol gaan spelen bij werving en selectie én bij doorstroming van het zittende personeel, al gaat het langzaam. ′De trend was naar boven. De coronacrisis zorgde voor een piek, gevolgd door een korte terugval, maar nu zet de opgaande trend zich weer voort. Dat zit niet alleen in het denken van werkgevers, maar ook in het anders opstellen van cv’s en vacatures en andere manieren van solliciteren.′
Ook het onderwijs doet mee, aldus De Wit. ′Het mbo kijkt al naar welke beroepen studenten kunnen uitstromen. En het hoger onderwijs gaat nu ook steeds vaker in gesprek met het bedrijfsleven. Want werkgevers moeten ook zorgen dat het zittende personeel over de juiste vaardigheden beschikt en op de juiste plek zit. Behoud van personeel is immers goed voor de bezetting, het tegengaan van een te hoge werkdruk én de productiviteit. Je moet voorkomen dat er een neerwaartse spiraal ontstaat van een steeds hogere werkdruk en steeds meer uitval.′
Vooral tijdgebrek staat skills-denken nu in de weg, ziet De Wit. ′Door personeelstekorten hebben bedrijven geen tijd voor het goed inwerken van nieuw personeel. Dat maakt dat ze blijven zoeken naar mensen gelijk aan de slag kunnen. Maar één keer zul je die investering toch moeten doen. Anders keert de wal het schip en krijg je steeds uitval door de hoge werkdruk.′

Met digitale skills naar een betere baan

De coronapandemie heeft blijvende gevolgen gehad voor de arbeidsmarkt, ontdekte onderzoeker Mathieu Steijn van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Sectoren zoals de horeca en de luchtvaart gingen helemaal op slot en mensen moesten zoveel mogelijk thuiswerken. Dit leidde tot een ongekende daling in het aantal lage-inkomen-banen enerzijds en een ongekende stijging van het aantal banen met een hoog inkomen anderzijds. Dit is anders dan in voorgaande crises, waarin door automatisering juist veel middeninkomens verdwenen.

Tijdens en na corona meldden zich veel nieuwe mensen op de krappe arbeidsmarkt; gepensioneerden, studenten, vrouwen… Steijn: ′Het lijkt erop dat veel jonge moeders weer aan de slag gingen, waarschijnlijk omdat ze dankzij thuiswerken het werk makkelijker konden combineren met zorg voor de kinderen.′ Digitale vaardigheden bleken ineens doorslaggevend. Behoorlijk wat mensen met een lager opleidingsniveau zagen kans om zo hun positie te verbeteren en door te stoten naar de categorie hoge(re) inkomens. Ouderen bleken juist meer moeite te hebben om zich op te werken, misschien wel omdat zij digitaal minder vaardig zijn. Allemaal trends die zich volgens Steijn ook na de pandemie voortzetten.

• Download het discussiestuk The persistence and nature of the labor reallocation shock during the COVID-19 crisis van Mathieu Steijn.

Tekst Peter Boorsma (Aranda) Foto Pixabay