De Amerikaanse psychiater Kubler Ross ontwikkelde een model dat inzicht geeft in de verschillende psychologische fasen bij grote veranderingen. Dat model helpt in de coronacrisis te begrijpen wat er eigenlijk gebeurt bij mensen en in organisaties bij de verwerking van een ‘shock’ en welk gedrag dan zichtbaar wordt.
De coronacrisis en de impact ervan op ons persoonlijke leven en de effecten daarvan op ons werk doen een sterk appél op ons vermogen om wat er allemaal gebeurt betekenis te geven. We moeten veranderingen verwerken en ons aanpassen aan de nieuwe realiteit. We kunnen er niet omheen dat veel mensen op dit moment van de coronacrisis door deze fase van rouwverwerking heen gaan. “Ik kan niet meer naar mijn werk, ik heb geen werk meer, ik kan niet het werk doen op de manier zoals ik het deed.”
Aandacht voor die verwerking is cruciaal, hoe lastig ook nu we elkaar niet fysiek niet kunnen ontmoeten. Toch is het noodzakelijk hier nu bij stil te staan en er naar te handelen. Als mens en vanuit het principe van goed werkgeverschap.
Verwerken van een shock en weer openstaan voor een nieuwe start
De Amerikaanse psychiater Kubler Ross ontwikkelde een model dat inzicht geeft in de verschillende psychologische fasen bij grote veranderingen en in crises, zoals de coronacrisis. Het model helpt te begrijpen wat er eigenlijk gebeurt bij mensen en in organisaties bij de verwerking van een ‘shock’ en welk gedrag dan zichtbaar wordt. Dat verschaft leidinggevenden inzicht in mogelijke, geschikte interventies in de verschillende fasen, die elkaar opvolgen en door omstandigheden of incidenten regelmatig kunnen terugkeren. Negeren en denken dat je volle vaart vooruit kan gaan en dat het dan wel goed komt, is op de langere termijn onwenselijk. Het is van groot belang stil te staan bij wat er op individueel en collectief niveau gebeurt en daarop initiatieven in te zetten.
We zetten de verschillende fasen hieronder op een rij.
Fase 1 De eerste reflex. Dit is niet waar, kan niet waar zijn. Ontkenning, verdoving en ongeloof
Deze reacties komen voort uit een algemeen afweermechanisme. In deze fase beschermt de mens zich door de waarheid geheel af te wijzen. Het is de fase waarin men poogt de eerste shock gedoseerd tot zich door te laten dringen. In de overgang naar de volgende fase, gaat de mens op zoek naar de feiten, de waarheid, de schuldige.
Fase 2 De regels niet accepteren. Ik wil dit niet: ik wil hier uit. Weerstand, boosheid, onderhandelen
Mensen verzetten zich van nature tegen de shock-ervaring en een van buiten komende verandering die gaat plaatsvinden. De emoties zijn divers: men kan boos worden, zich naar binnen keren, afwachten en ziek worden. Vaak richt de woede zich ook (ten onrechte) tegen de brenger van het nieuws. Al is het in deze (corona)crisis lastig om een schuldige aan te wijzen, ‘het overkomt ons’. Wel komen gedachten naar boven als “waarom ik, waarom wij?”, “waarom hier en nu?”, “waarom zo snel”.
Veel energie gaat naar de schuldvraag buiten onszelf en verzet tegen maatregelen. Daarmee staan we vaak niet stil bij het gevoel van de shock voor ons persoonlijk. Er is geen ruimte voor de angst, het verlies van een voorspelbare toekomst en het verdriet. We zijn ook geneigd om te gaan onderhandelen over de situatie. Kenmerkend in deze crisis is daarbij dat we de maatregelen die zijn getroffen proberen niet op onszelf van toepassing te laten zijn.
Fase 3 Depressie. Ik heb verloren van de werkelijkheid
Als we de verandering en de gevolgen daarvan (persoonlijk en maatschappelijk) niet langer kunnen negeren, treedt vaak een vorm van depressie op. Anders gezegd: “ik kan er niet meer omheen”.
Mensen voelen zich dan machteloos en sluiten zich vaak af voor contact of trekken zich terug. Communicatie is lastig en informatie komt niet meer binnen. Mensen mijden confrontaties en melden zich soms ook ziek. Het zou zo maar kunnen dat in deze tijd waarin we veelal thuiswerken en sociaal contact totaal veranderd is, velen worstelen met gedragingen van henzelf of hun omgeving.
Fase 4 & 5 Na de depressie. Berusting, acceptatie, nieuwe energie en vertrouwen
Na verloop van tijd ziet men in dat de verandering niet te bestrijden is en dan accepteert men die. Er komt een zekere berusting. We gaan op zoek naar het nieuwe normaal en laten langzaam het oude los, we onthechten.
We gaan ons aan de veranderende omstandigheden aanpassen en men voegt zich naar de nieuwe omstandigheden en realiteit. Vertrouwen neemt langzaam weer toe en er ontstaat ruimte voor nieuwe initiatieven en experimenteren.
Fase 6 Integratie en zelfreflectie
Als er voldoende tijd is genomen om bewust door deze fasen te gaan, kunnen we zeggen dat de schok is verwerkt. Dan begint men de (nieuwe) realiteit te accepteren. Dan is er ook de mogelijkheid om van de ervaring te leren, persoonlijk en als organisatie In deze fase is de toekomst is weer leidend geworden.
