Achtergrondartikel
Het staat als een paal boven water dat hybride werken deel uitmaakt van het nieuwe normaal. Zowel werkgevers als werknemers geven aan dat bij een nieuwe manier van werken een nieuw arbeidsvoorwaardenbeleid hoort.
Maar daarover bestaat nog wel enige discussie. Welke regelingen zijn er nodig? Welke regelingen zijn al afgesproken? Welke afspraken zijn nog meer nodig? En op welk niveau moet het allemaal worden geregeld?
Er zijn namelijk verschillende plekken waar afspraken over hybride werken kunnen worden gemaakt, zoals de cao, arbeidsvoorwaardenregeling of in de wet. Deze analyse richt zich op de eerste, de cao. Voor deze analyse heeft AWVN bijna 100 cao-akkoorden, klein en groot, met afspraken over hybride werken geanalyseerd. Hieruit blijkt dat er al veel goede afspraken worden gemaakt, maar dat er ook nog werk aan de winkel is.
Totaal 94 afspraken
Thuiswerkvergoeding 63x (21x €2 per dag, 19x gemiddeld €35 per maand)
Reiskostenvergoeding 22x
Thuiswerkbudget 19x
Werkafspraken 8x
1. Thuiswerkvergoeding steeds gebruikelijker
Uit onze analyse blijkt dat de thuiswerkvergoeding steeds gebruikelijker is. In 63 cao-akkoorden is concreet een thuiswerkvergoeding afgesproken. De thuiswerkvergoeding is bedoeld voor kosten die normalerwijs gedragen worden door werkgevers zoals; koffie, stroom en internet. AWVN ziet in de meeste cao-akkoorden dat de NIBUD-richtlijn van €2 per thuiswerkdag wordt aangehouden (21x). Daarna volgt de maandelijkse thuiswerkvergoeding van gemiddeld €35 per maand (19x). Verder worden ook jaarlijkse thuiswerkvergoedingen afgesproken en aparte internetvergoedingen. Hoe de thuiswerkvergoeding ook vorm krijgt, één ding is zeker, het is steeds gebruikelijker.
ANWB : Duurzame reizen
• 15 cent per kilometer voor fietsen/lopen
• 100% vergoeding Openbaar Vervoer
• 10 cent per kilometer voor auto
2. Reiskostenvergoeding voor daadwerkelijke (duurzame!) reizen
De vaste reiskostenvergoeding wordt in veel cao’s omgevormd naar een variabele reiskostenvergoeding. Eigenlijk is dit heel logisch. Het zou gek zijn, als een werknemer thuiswerkt, dat een werkgever een reiskostenvergoeding betaalt. Daarom ontvangen werknemers alleen nog een reiskostenvergoeding voor daadwerkelijke reizen. AWVN ziet in 22 cao-akkoorden deze aanpassing aan de vaste reiskostenvergoeding.
Verder ziet AWVN dat sociale partners de kans om de reiskostenvergoeding aan te passen ook gebruiken om deze te verduurzamen. Zo zien we bij de ANWB dat het gebruik van de fiets en het openbaar vervoer wordt gestimuleerd. Dit doet de ANWB door reizen met het OV 100% te vergoeden en een hogere reiskostenvergoeding te geven voor reizen die lopend of fietsend (15 cent per kilometer) worden afgelegd dan met de auto (10 cent per kilometer).
Ook proberen werkgevers duurzamer reizen te stimuleren door het fiscaal aantrekkelijk te maken om een (e-)fiets aan te schaffen. Zo maakt de politie het mogelijk voor haar werknemers om via de RAP een (e-)fiets te kopen of te leasen voor maximaal €1.500, mits hij/zij voor minimaal 50% van het aantal reizen voor woon-werkverkeer gebruikmaakt van deze fiets. Dus door hybride werken gaan werknemers niet alleen minder reizen, maar ook duurzamer.
VGZ : Duurzame en circulaire thuiswerkplek
• Duurzaam en arboproof meubilair & ICT-middelen-voor-thuis in bruikleen
• Werkplekchecker voor arboproof thuiswerkplek
3. Thuiswerkplekbudget
AWVN ziet in 19 cao-akkoorden een concrete afspraak over de invoering van een thuiswerkplekbudget om te voldoen aan de Arbowetgeving. Werkgevers stellen gemiddeld genomen een budget van €500 per 5 jaar vast. Met dit budget kan een werknemer op declaratiebasis thuiswerkbenodigdheden bestellen. Denk bijvoorbeeld aan een bureau, bureaustoel en/of een monitor. Uit de cao-akkoorden komt het beeld naar voren dat werkgevers dit budget geven zodat een werknemer een goede werkplek kan inrichten. In een aantal van de akkoorden zit daarom een voorwaarde aan het budget dat het alleen ingezet kan worden voor meubilair dat voldoet aan de Arbowetgeving, bijvoorbeeld bij verzekeraar VGZ.
Verzekeringsbedrijf:
kaders voor hybride werken
De werknemer en werkgever maken afspraken over:
• de mate en frequentie waarin een werknemer tijd- en plaatsonafhankelijk werkt;
• de onderlinge bereikbaarheid;
• de locatie waar de werkzaamheden worden uitgevoerd en eventuele werktijden die buiten de reguliere kantoortijdtijden vallen.
4. Kwalitatieve invulling hybride werken onderbelicht
Uit de analyse van de cao-akkoorden valt het AWVN op dat de kwalitatieve invulling van hybride werken nog erg onderbelicht is. Hiermee bedoelen wij de concrete vormgeving van hybride werken in de praktijk, zoals werkafspraken over (on)bereikbaarheid. Eén ding is wel duidelijk; sociale partners spreken in de cao-akkoorden af dat hybride werken geen afdwingbaar recht is, maar dat het in overleg een mogelijkheid is als de functie en werkzaamheden zich lenen voor hybride werken. Een voorbeeld hiervan is het cao-akkoord voor de Wageningen University & Research waar concreet is benoemd dat hybride werken geen recht is maar een mogelijkheid. In de cao-akkoorden is de regel dat hybride werken alleen mogelijk is als de functie zich daarvoor leent én er toestemming is van de leidinggevende.
Slechts in 8 cao-akkoorden is een afspraak vastgelegd over de kwalitatieve invulling van hybride werken. De kwalitatieve kant van hybride werken wordt daardoor overgelaten aan de werkvloer. Maar is dit zo gek als dat het lijkt? AWVN zegt zowel ja als nee. Nee, want de kwalitatieve invulling van hybride werken is iets waarover een werkgever en werknemer op individueel of teamniveau afspraken kunnen maken, want deze invulling zal per persoon of team anders zijn. Toch kan het waardevol zijn om cao-breed kaders te stellen, om zo een mate van gelijkheid en duidelijkheid tussen en binnen organisaties te garanderen.
AWVN: Goed op weg, maar er is werk aan de winkel
AWVN concludeert uit deze analyse van recente cao-akkoorden dat sociale partners goed op weg zijn om hybride werken in de cao vorm te geven, maar dat er ook nog werk aan de winkel is. De waarjewerkt-regeling waarbij de thuiswerkvergoeding en de reiskostenvergoeding worden gecombineerd, is een goede manier voor werkgevers en werknemers om hybride werken mogelijk te maken. Op thuiswerkdagen ontvangt een werknemer €2,- per dag en alleen daadwerkelijke reizen worden vergoed. Bovendien wordt het mobiliteitsbeleid bij verschillende organisaties verduurzaamd. De invoering van een waarjewerkt-regeling en de verduurzaming van het mobiliteitsbeleid zijn volgens AWVN mooie en belangrijke ontwikkelingen. Ook het thuiswerkplekbudget komt op gang. AWVN vindt het een goede zaak dat werkgevers zich inspannen om ook thuis bij werknemers een gezonde en veilige werkplek te faciliteren. Dat zal ook steeds belangrijker worden naarmate thuiswerken steeds langer duurt om bijvoorbeeld verzuim te voorkomen.
AWVN ziet dat er met name werk aan de winkel is met betrekking tot de kwalitatieve kant van hybride werken. Wanneer heeft een werknemer de mogelijkheid om hybride te werken? Wanneer moet een werknemer bereikbaar zijn? Het lijkt misschien logisch dat werkgevers en werknemers dit op organisatie-, team- of individueel niveau organiseren. AWVN hoort namelijk vanuit haar achterban positieve geluiden over de erg spontane invoering van het hybride werken. Toch is er een politieke en maatschappelijke discussie of hybride werken in hogere mate in de wet moet worden vastgelegd. AWVN stelt dat dit niet nodig is. Maar het is wel belangrijk voor werkgevers om zelf deze kaders te stellen. Kaders helpen bij het creëren van duidelijkheid voor managers en werknemers. Ook dragen kaders bij aan gelijkheid en duidelijkheid, wat discussies kan voorkomen. AWVN wil werkgevers daarom adviseren om in gesprek te gaan met werknemers en/of OR om vast te stellen aan welke kaders er behoefte zijn rondom hybride werken. Stellen sociale partners deze kaders niet, dan bestaat de kans dat de politiek dat voor hen doet. Door het stellen van kaders in bijvoorbeeld de cao, blijft de mogelijkheid voor maatwerk bestaan tussen werkgevers en werknemers. Zo blijft de flexibiliteit bestaan die juist zo cruciaal en waardevol is bij hybride werken.
