Organisatieadviseur Jaap Kloosterboer ziet organisaties als een ‘ingewikkeld en gelaagd relatieweefsel’ van horizontale en verticale verhoudingen en belangen. “Veranderen gaat steeds over dit relatieweefsel, waarin intrinsieke spanningen zitten ingebakken.” Goed voor lerende organisaties moeten zich daar goed bewust van zijn.
Uitbestede onmacht
Als die spanningen te groot worden, blijkt het lastig om elkaar vanuit verschillende perspectieven nog echt vol aan te kijken en te snappen. Kloosterboer: “Dan komt de redder in beeld, een interne of externe adviseur. En die krijgt dan een inhoudelijk verpakte opdracht mee, zoals een nieuw waarderingssysteem invoeren, terwijl het eigenlijk om uitbestede onmacht gaat. Om een situatie waarin de opdrachtgever is vastgelopen of wantrouwen heerst.”
De klus aannemen zoals die wordt voorgelegd, kan nooit tot tevredenheid van de verschillende onderdelen (cellen) in het relatieweefsel leiden. De werkvloer ziet de adviseur als spion of verklikker, of de top is ontevreden als die zich te veel aansluit bij het perspectief van de werkvloer. “De opdrachtgever heeft vaak de onuitgesproken aanname dat je er als adviseur primair bent om hem te helpen”, aldus Kloosterboer.
Zelfredzaam
Hij waarschuwt dat het niet de klus is van een adviseur om een bypass te realiseren of infuus aan te leggen, maar wel om ervoor te zorgen dat partijen elkaars perspectieven weer gaan verdragen. Dit kan door het relatieweefsel te versterken. Daarvoor zijn twee ingrediënten van belang: “Je moet de afzonderlijke cellen in dat weefsel, of het nou teams, individuen of afdelingen zijn, zo zelfredzaam mogelijk maken. Bijvoorbeeld via workshops, digitalisering of ‘skill sets’. Daarnaast moet je een veilige omgeving creëren waarin al die belangenbotsingen er kunnen zijn en ze elkaars perspectief weer aan kunnen kijken.”
Verschillen eren
Ga daarbij niet sturen op het gemeenschappelijke, een neiging die men vaak heeft, want dan krijg je de verschillende belangen volgens Kloosterboer als verborgen agenda’s cadeau. “Ga juist de verschillen eren. Als je de verschillen maar hard genoeg benadrukt, steekt er vanzelf iemand zijn vinger op die zegt dat er ook best iets gemeenschappelijks is. Waar je normaal zo voor moet sleuren, krijg je op deze manier cadeau.”
Praktijkvoorbeeld lerend/De organisatie van de toekomst • Tekst: Marloes Hooimeijer, beeld (Jaap Kloosterboer tijdens jaarcongres): Liesbeth Dingemans • oktober/november 2017
