Zondag 10 november was de dag van de mantelzorg. Een thema dat ook steeds meer speelt op de werkvloer. Wat kunt u als werkgever doen om een goede werk-privébalans te faciliteren voor werknemers die naast betaald werk ook mantelzorg verlenen? In dit artikel zetten we het op een rij.
Uit onderzoek van SCP blijkt dat één op de drie mensen van boven de 16 jaar ondersteuning of zorg biedt aan familieleden of bekenden. Het gaat hierbij om ongeveer vijf miljoen Nederlanders. Dit is ook terug te zien op de werkvloer. Inmiddels combineert 1 op de 4 werknemers een betaalde baan met mantelzorg.
Oorzaken toename aantal mantelzorgers
De verwachting is dat de vraag naar mantelzorg tot 2040 verder toeneemt. Dit vanwege de vergrijzing, maar ook door de tekorten in de zorg en het voornemen van de overheid om de zorgkosten te beperken. Dit betekent dat het thema mantelzorg steeds vaker aan bod zal komen op de werkvloer.
Combineren werk en mantelzorg
Het combineren van werk met mantelzorg hoeft niet altijd problematisch te zijn. Omdat geen enkele mantelzorger hetzelfde is, maken veel werkgevers en werknemers al goede afspraken over het thema. Bijvoorbeeld over het aanpassen van werktijden en het opnemen van verlof. Maar ook over het tijdens werktijd bereikbaar zijn voor degene aan wie de medewerker mantelzorg verleent. Soms kunnen medewerkers in de knel raken bij het combineren van werk en mantelzorg. Bijvoorbeeld als de mantelzorg op een gegeven moment intensiever wordt, waardoor de balans tussen werk en privé in het gedrang kan komen. De werknemer kan dan overbelast raken.
Eén op de tien mantelzorgers is ernstig belast, zo blijkt uit onderzoek. De kans op overbelasting is het grootst voor mantelzorgers die langdurige en intensieve zorg verlenen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een mantelzorger zorg verleent aan een familielid dat steeds hulpbehoevender wordt. Als werkgever is het goed om het thema mantelzorg al in een vroeg stadium bespreekbaar te maken en de informatie over de mogelijkheden die er zijn inzichtelijk te maken voor werknemers. Zo kunnen er bijtijds oplossingen gezocht worden om de werk-privébalans te faciliteren en te voorkomen dat een werknemer uitvalt door overbelasting.
Wat kunnen werkgevers doen om een goede werk-privé balans te faciliteren?
- Werknemers informeren over regelingen die er zijn rondom mantelzorg, zoals wettelijke regelingen over verlof (wet arbeid en zorg, wet flexibel werken) of afspraken in cao’s of arbeidsvoorwaardenregelingen.
- Het onderwerp bespreekbaar maken én uitdragen dat er ruimte is voor de combinatie mantelzorg en werk.
- Letten op signalen van overbelasting.
- Maatwerkafspraken maken, bijvoorbeeld over werktijden, hybride werken of bereikbaarheid tijdens werktijd (voor degene aan wie de medewerker mantelzorg verleent).
- Wijzen op technologische ondersteuningsmiddelen zoals mantelzorgapps, of deze zelf aanbieden.
- Ondersteuning bieden: bijvoorbeeld via de preventiemedewerker, vertrouwenspersoon of een mantelzorgmakelaar. Of doorverwijzen naar mogelijkheden voor ondersteuning op gemeentelijk- of brancheniveau.
Wat zien we in de praktijk?
Mantelzorg is steeds vaker onderwerp van gesprek aan de cao-tafel. In cao’s zien we verschillende afspraken terugkomen. Bijvoorbeeld over de mogelijkheid om wettelijke verlofvormen uit te breiden (qua duur of doelgroep). Of om werkuren zo te organiseren dat de medewerker dit kan combineren met mantelzorg. Soms wordt er ondersteuning geboden via bijvoorbeeld mantelzorgmakelaars. En er zijn cao-partijen die afspreken het onderwerp nadrukkelijker bespreekbaar te maken op de werkvloer. Verder wordt er gewezen op de mogelijkheid om naast de bestaande (wettelijke) verlofregelingen, maatwerkafspraken te maken en hierover in gesprek te gaan met de leidinggevende of HR.
Bij diverse brancheorganisaties wordt advies gegeven aan bedrijven over hoe zij mantelzorgers kunnen ondersteunen, passend bij de sectorspecifieke situatie. Bijvoorbeeld door kennissessies te organiseren. Ook wordt er binnen sectoren onderzoek gedaan en worden er praktijkervaringen uitgewisseld.
SER-advies: maatschappelijk verlof & mantelzorg
De afgelopen jaren is het wettelijk verlofstelsel steeds meer uitgebreid. Hierdoor is het huidige stelsel te complex en onoverzichtelijk geworden. De SER adviseert het kabinet om de huidige verlofregelingen te bundelen in een nieuwe wet maatschappelijk verlof. Daarin moeten drie pijlers komen: zorg voor kinderen, zorg voor naasten en persoonlijk verlof. De SER is door het kabinet ook gevraagd om advies uit te brengen over de combinatie van werk en mantelzorg in de toekomst. Hier wordt nog aan gewerkt, samen met sociale partners.
In dit adviestraject is in het bijzonder aandacht voor gendergelijkheid, omdat vrouwen vaker mantelzorger zijn dan mannen. Dit heeft gevolgen voor de arbeidsmarktpositie en economische zelfstandigheid van vrouwen. Wanneer de zorgtaken voor naasten meer gelijk worden verdeeld, zou dit kunnen bijdragen aan een betere balans van werk en mantelzorg. Daarom is de SER gevraagd in het advies over mantelzorg extra aandacht te hebben voor deze aspecten.
Wat vindt AWVN?
Werkgevers doen er verstandig aan om een goede werk-privébalans voor werknemers te faciliteren, want steeds meer werknemers krijgen op een gegeven moment te maken met de rol van mantelzorger. Maatwerkafspraken en het zichtbaar maken van de mogelijkheden om werk en mantelzorg te combineren, werken hierin het beste. Wat voor iemand helpt, verschilt immers per persoon.
