Meer dan een miljoen werkende Nederlanders hebben financiële problemen. De gevolgen daarvan zijn groot. Veel werknemers ervaren stress-, dikwijls gevolgd door gezondheidsklachten. Ook op de werkvloer zijn de gevolgen merkbaar. Werknemers hebben minder plezier in het werk, leveren mindere prestaties of vallen ziek uit. Organisaties moeten daarom met het thema financiële gezondheid aan de slag, vindt Peter Jacobs, country manager ING Nederland en voorzitter van de Nationale Coalitie Financiële gezondheid.
Stel u voor: uw HR-afdeling ontvangt het verzoek van een deurwaarder om het formulier ‘verklaring derdenbeslag’ in te vullen. Wat blijkt? Een werknemer heeft flinke schulden en er wordt beslag gelegd op een deel van het loon. Als werkgever heeft u een keuze. Voldoet u aan het verzoek en laat u het daarbij, of neemt uw HR-afdeling contact op met de desbetreffende medewerker om zijn of haar situatie te bespreken en te kijken waar er geholpen kan worden?
Taboe op het praten over schulden
De Nationale Coalitie Financiële Gezondheid gelooft in de tweede optie. De samenwerking bestaat uit meer dan 40 partijen die werken aan een gezamenlijk doel: het verbeteren van de financiële gezondheid van alle Nederlanders. Binnen de samenwerking worden beproefde concepten hergebruikt en nieuwe ideeën getest die de financiële gezondheid van Nederlandse huishoudens kunnen verbeteren. Volgens Jacobs kan er met behulp van werkgevers nog een flinke slag gemaakt worden. “Samen kunnen we de financiële situatie van heel veel Nederlanders verbeteren”, vertelt hij.
Voorbeelden van wat werkgevers kunnen doen
- Doe onderzoek naar de financiële gezondheid van werknemers.
- Bespreek het onderwerp binnen de organisatie en train leidinggevenden hoe met het thema om te gaan.
- Verwijs werknemers met schudproblematiek naar de juiste instanties.
- Bied coachgesprekken aan waar werknemers hun persoonlijke situatie kunnen bespreken.
- Start met trainingen over hoe om te gaan met geld.
- Denk na over wat u kunt doen als er sprake is van loonbeslag bij een werknemer.
Een belangrijk doel van de coalitie is om het taboe rond financiële problematiek weg te nemen. Het onderwerp wordt door veel mensen als privézaak gezien. Ook speelt schaamte vaak nog een grote rol, waardoor werknemers niet aan de bel trekken. En dat terwijl het voor alle betrokken partijen een belangrijk thema is. Voor werknemers gaat het direct om de eigen gezondheid. “Schulden leveren vaak stress op. Stress kan een ongezonde levensstijl veroorzaken, wat weer medische gevolgen kan hebben. Alles is met elkaar verbonden”, legt Jacobs uit.
Ook voor werkgevers is het relevant. Als medewerkers niet goed in hun vel zitten, hebben ze minder plezier op de werkvloer. Daardoor zijn ze minder productief en leveren ze ook mindere prestaties. Met de arbeidsmarktkrapte in het achterhoofd geen fijn perspectief. Ook zaken als fraude en diefstal hebben volgens de nationale coalitie vaak een koppeling met financiële problematiek.
Breng (schulden)problematiek in kaart
Werkgevers kunnen op verschillende manieren met het thema financiële gezondheid aan de slag. Volgens Jacobs is het vooral belangrijk om als organisatie na te denken over hoe er op de werkvloer laagdrempelig gesproken kan worden over het onderwerp. “Onderzoek eerst wat de situatie is binnen de eigen organisatie”, vertelt hij. Want waar lopen werknemers tegenaan en welke behoeften zijn er? “Na het uitvoeren van een ‘basisscan’ kunnen er op basis van de opgehaalde informatie initiatieven worden opgezet die werknemers kunnen helpen om schuldenproblematiek te voorkomen, of hoe ze er weer uit kunnen komen.”
Cijfers over financiële onzekerheid
- In 2023 ontving 38 procent van de huishoudens met schulden inkomen uit loon. Bij huishoudens in armoede was dat 24 procent.
- Een kwart van de Nederlanders had in 2023 meer dan €10.000 op de rekening. Bijna hetzelfde aantal had minder dan €500 of zelfs helemaal geen spaargeld.
- Ongeveer 640.000 huishoudens hadden in 2022 geen aansprakelijkheidsverzekering.
- In 2021 betaalde slechts 17 procent van de ruim 1 miljoen zelfstandigen met een hoofdinkomen uit ondernemerschap een premie voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering.
- In 2022 bouwde 11 procent van de werknemers in loondienst geen pensioen op.
Initiatieven om Nederland financieel gezonder te maken
Om de financiële gezondheid van werknemers te verbeteren hebben de organisaties binnen de nationale coalitie een set aan maatregelen ontwikkeld. Organisaties kunnen -afhankelijk van de grootte en de beschikbare middelen- zelf kiezen welke initiatieven bruikbaar voor ze zijn.
Een goede basis kan zijn om een roadmap te maken: een vast traject dat medewerkers met financiële problemen kunnen doorlopen. Breng daarbij duidelijk in kaart waar werknemers binnen de organisatie kunnen aankloppen als ze een gesprek willen voeren over hun financiële situatie. Binnen ING kunnen werknemers bijvoorbeeld een coachgesprek aanvragen, waarin ze advies of hulp op maat krijgen aangeboden. Inmiddels zijn er al ruim 1.500 van deze gesprekken gevoerd.
Andere voorbeelden van mogelijkheden zijn het aanstellen van (of doorverwijzen naar) een budgetcoach, het aanbieden van financiële educatie of het oprichten van een sociaal fonds voor medewerkers. Bij laatstgenoemde krijgen werknemers hulp bij het aflossen van schulden én ondersteuning om de financiën weer op de rit te krijgen.
Voor kleinere (MKB)-bedrijven zijn bovenstaande initiatieven lastiger te realiseren dan voor grotere organisaties. Toch kunnen zij ook maatregelen nemen. Bijvoorbeeld door werknemers actief door te verwijzen naar de juiste hulpinstanties. Een andere mogelijkheid is om leidinggevenden te trainen in het herkennen van en handelen bij schuldenproblematiek onder werknemers. Of om na te denken over wat u als werkgever kan doen als er sprake is van loonbeslag bij een werknemer.
Nederlandse huishoudens financieel in de knel
Het werk van de coalitie is broodnodig. Steeds meer huishoudens hebben problemen om inkomsten, uitgaven, sparen en financiële planning met elkaar in balans te brengen. Binnen de organisaties die actief zijn binnen de nationale coalitie zijn er nu zo’n 750.000 werknemers in kaart gebruikt, waarvan een groot deel geldzorgen heeft. “En achter één werknemer zit vaak ook nog een gezin”, vervolgt Jacobs. “De verwachting is dat de totale groep – met ongeveer 9 miljoen werkenden in Nederland- nog een stuk groter is. Er is dus echt werk te doen.”
Cijfers van het CBS laten een niet veel beter beeld zien. Zo had 8,8 procent van de Nederlandse huishoudens op 1 januari 2023 minstens één geregistreerde problematische schuld. Omgerekend zijn dat zo’n 726.210 huishoudens.
Doelstellingen Nationale Coalitie Financiële Gezondheid
- 50 procent minder huishoudens in armoede in 2030.
- 50 procent minder huishoudens met problematische schulden in 2030.
- 50 procent minder huishoudens met betaalachterstanden in 2030.
- 50 procent minder huishoudens zonder spaarbuffer en juiste verzekeringen.
- 50 procent minder huishoudens zonder (pensioen) voorzieningen voor later in 2030.
- 1 miljoen kinderen en jonge mensen (12-25 jaar) met een effectieve financiële educatie in 2030.
Aansluiten bij de coalitie
Werkgevers die aan de slag willen met het thema kunnen hulp krijgen van of zich aansluiten bij de nationale coalitie. Aan deelname zijn wel enkele voorwaarden verbonden. “Bedrijven moeten de relevantie van het thema onderschrijven, daadwerkelijk aan de slag gaan met initiatieven en bereid zijn om er executive power voor vrij te maken”, aldus Jacobs. Ook doen alle deelnemers jaarlijks een meting naar de financiële gezondheid onder de eigen werknemers. Dit doen ze aan de hand van een scan die door Deloitte, Nibud en de Universiteit Leiden is ontwikkeld.
De coalitie is nu twee jaar bezig. Van de betrokken partners heeft 90 procent de basisinitiatieven om aan de slag te gaan met het thema al geïmplementeerd. Ook heeft iedere partner toegezegd om actief met het onderwerp verder te gaan.
Het werken aan de financiële gezondheid van werknemers is volgens AWVN een mooi voorbeeld van maatschappelijk verantwoord werkgeven (MVW). Door MVW in de praktijk te brengen kunnen werkgevers vanuit de eigen organisatiedoelen en waarden het welzijn van werknemers verbeteren en een positieve impact hebben op de maatschappij.
