Verkorting van de werkdag: van acht naar zes uur als standaard. In Zweden, Japan en in een verder verleden in de Verenigde Staten is een aantal bedrijven en instellingen tot de zesurige werkdag overgegaan. Welke voor- en nadelen kleven hieraan?
Een lager ziekteverzuim. Dat is althans wat ook de pilots in Zweden hebben laten zien – een vermindering zelfs met 50%. En verder worden als voordelen gerappporteerd:
• minder verlof. De kans dat werknemers op korte termijn snipperen, d.w.z. binnen twee weken, nam in de pilots met 280% af.
• hogere arbeidsproductiviteit. De tevredenheid onder werknemers steeg in de Zweedse pilots met 20%. Zij voelden meer energie in hun werk en vrije tijd. Daarmee konden zij 64% meer activiteiten verrichten.
• lagere vervangingskosten. In Japan werken ze bij Toyota al dertien jaar met een verkorte werkdag en is het verloop zeer laag.
• lagere wervingskosten. Door de aantrekkelijke werktijden met het oog op woon-werkverkeer is het bedrijf in Japan een populaire werkgever.
Blog over alles rondom werktijden, verzorgd door de ATM-specialisten van AWVN: Peter Hagesteijn, Jana Hazen en Sako Hoekstra.
De kanttekeningen
Voor ondernemers is de verhoging van arbeidsproductiviteit interessant. Er ligt een relatie tussen een tevreden werknemer en zijn productiviteit. Die tevredenheid kan echter ook groeien door meer betrokkenheid bij het werk en meer zeggenschap over de werktijden. Verder wordt ook het verlies aan concentratie aangedragen. De stelling is dat deze lastiger gedurende acht dan zes uur vast te houden. Onderzoeken uit het verleden naar vermoeidheid laten echter nauwelijks verschil zien tussen vijf en negen uur werken. De relatie tussen een kortere werkweek en een betere gezondheid van werknemers is vergelijkbaar. Tussen 25 en 45 uur per week is er geen verschil in mentaal en fysiek welzijn geconstateerd.
De financiële onderbouwing
Een experiment van Kellogg’s met 6-urige diensten werd in de jaren ’50 teruggedraaid omdat werknemers behoefte hadden aan meer loon. Bij de pilots in Zweden ondervonden de werknemers echter geen enkel nadeel van hun arbeidsduurverkorting. Zij kregen met andere woorden nog altijd acht uur doorbetaald, voor zes uur arbeid. De werkgever moest daarentegen 22% extra krachten inhuren om het gat te vullen. De helft van deze kosten werden terugverdiend door lagere personeelskosten. De hogere arbeidsproductiviteit is niet gekwantificeerd. De vraag blijft alsnog open of het totaal opweegt tegen de investering ofwel dat werknemers bereid zijn een deel van hun inkomen in te leveren.
Verdere restricties
Het lastigste lijkt het voor kapitaalintensieve organisaties waar de productiviteit niet door de werknemer zelf wordt bepaald. In productieomgevingen moet de formatie dan fors worden verhoogd om hetzelfde werk te kunnen organiseren. Om een etmaal af te dekken zijn dan minimaal vier ploegen nodig in plaats van drie. Een toename van minimaal 33%. Als de behoefte aan vrije dagen daarbij wordt geteld, loopt deze alleen maar op. Bovendien schrijft de Arbeidstijdenwet voor dat bij meer dan 5,5 uur werken een half uur pauze wordt genoten. Daarmee gaat de arbeidsinzet per etmaal eerder omhoog dan omlaag.
