Op 11 januari 2024 heeft de SER het advies ′Balans in maatschappelijk verlof′ uitgebracht. Voorgesteld wordt om de huidige regelingen te vereenvoudigen en meer balans in de financiering aan te brengen. Daarnaast dienen de huidige verlofregelingen te worden gebundeld in drie pijlers: zorg voor kinderen, zorg voor naasten en persoonlijk verlof. Dit maakt verlof voor zowel werkgevers als werknemers overzichtelijker en eenvoudiger.
Waarom een nieuw verlofstelsel?
Vanuit werkgevers (en werknemers) bestaat al langer de behoefte om tot een nieuw verlofstelstel te komen. Maatschappelijke ontwikkelingen, zoals een groter beroep op informele zorg, arbeidsmarktkrapte en werk/privé-balans, vragen om modernisering van het verlofstelsel. Het huidige stelsel is de afgelopen jaren bovendien steeds verder uitgebreid en een stapeling van afzonderlijke (wettelijke) verlofregelingen geworden. Werkgevers hebben daarnaast behoefte aan meer zeggenschap overleg over de invulling van het verlof en meer balans in de financiële gevolgen.
Uitgangspunten nieuw verlofstelsel
Het nieuwe verlofstelsel is gebaseerd op een drietal uitgangspunten: meer eenduidigheid en betere toegankelijkheid, balans in bekostiging en financiering en goed overleg tussen werkgevers en werknemers.
Meer eenduidigheid en betere toegankelijkheid moet leiden tot een eenvoudiger stelsel dat begrijpelijk is voor werkgevers en werknemers. Het gaat dan om het stroomlijnen van de huidige wettelijke verlofregelingen door te vereenvoudigen (van regelgeving en administratie) en te harmoniseren (waar mogelijk samenvoegen van regelingen).
Balans in bekostiging en financiering leidt tot succesvolle verlofregelingen die voor werkgevers en werknemers financieel behapbaar zijn. Werkgevers draaien regelmatig voor de kosten op, terwijl verlof ook maatschappelijke baten oplevert. De kosten moeten beter verdeeld worden tussen werkgevers, werknemers en overheid. Daar hoort een grotere en herkenbare bijdrage van de overheid bij.
Tot slot moet goed overleg tussen werkgevers en werknemers zorgen voor meer balans in de zeggenschap. Met name voor langdurige en planbare verlofsoorten, zoals ouderschapsverlof, is het wenselijk dat vooraf in goed overleg gezamenlijke afspraken worden gemaakt, bijvoorbeeld over werkdagen en -tijden.
Minister Van Gennip berichtte op 12 juli 2023 over de start van de vereenvoudiging van het verlofstelsel (Wet arbeid en zorg, Wazo).
Het is aan het nieuwe kabinet om de huidige verlofregelingen te bundelen en onder te brengen in een nieuwe Wet maatschappelijk verlof.
Wet maatschappelijk verlof
Uitgaande van bovenstaande uitgangspunten wordt geadviseerd om tot een nieuw kader (Wet maatschappelijk verlof) te komen. Het verlof wordt in drie pijlers gebundeld: zorg voor kinderen, zorg voor naasten en persoonlijk verlof. Binnen deze drie pijlers worden de huidige regelingen ondergebracht, gestroomlijnd en geüniformeerd. Daarnaast kunnen eventuele nieuwe verlofbehoeften, zoals mantelzorgverlof en rouwverlof, hierin worden opgenomen. Nieuwe wettelijke regelingen zijn dan niet nodig en ook niet wenselijk. Met betrekking tot mantelzorgverlof wordt bijvoorbeeld voorgesteld kort- en langdurend zorgverlof samen te voegen en daaronder ook mantelzorg te scharen.
Het stelsel blijft de mogelijkheid bieden om voor elke pijler maatwerkafspraken in (collectieve) arbeidsvoorwaarden te maken. Bij rouwverlof, dat een plek kan krijgen in de pijler persoonlijk verlof, staan maatwerk en decentrale afspraken voorop.
