Het minimumloon houdt de gemoederen in Nederland bezig. Dat is goed te begrijpen, want er verandert veel. Daarom heeft AWVN over de landsgrenzen gekeken om te zien wat de ontwikkelingen in andere EU-landen zijn. Het verschil tussen landen is groot. Er wordt verschillend gedacht over de vraag of Nederland met haar minimumloon voorloopt of juist achterloopt in vergelijking met andere Europese landen.
Ontwikkelingen
wettelijk minimumloon (WML)
in 2023 in vogelvlucht• Op 1 januari 2023 is het WML eenmalig extra verhoogd met 10,15%. Voor Nederland is dit een ongekende verhoging.
• Op 1 juli 2023 wordt de halfjaarlijks indexatie van het WML doorgevoerd. Het minimumloon stijgt dan met 3,1%*.
• Op 1 januari 2024 wordt het wettelijk minimum uurloon ingevoerd. Dit heeft de Eerste Kamer op 14 februari definitief besloten. Afhankelijk van het standaard aantal gewerkte uren per week 36,38 of 40 leidt dit tot een flinke stijging van de minimumloonkosten voor werkgevers.* Op basis van een voorlopige AWVN-berekening.
Wettelijk minimumloon in de EU
Nederland heeft een lange historie op gebied van een minimumloon. Dit geldt lang niet voor alle Europese landen – zo heeft Duitsland pas sinds 2015 een wettelijk minimumloon. Ook binnen de EU is het minimumloon nog niet lang onderwerp van discussie. Pas sinds 2017 is de Europese Commissie concreet bezig met het ontwikkelen van Europees sociaal beleid op dit gebied. De Europese richtlijn voor een toereikend minimumloon die in 2022 is aangenomen door de Europese Unie, is hier een voorbeeld van.
Wat is een toereikend minimumloon?
In Nederland speelt echter al lang een politieke discussie over de hoogte van het minimumloon. Zo voert de FNV al sinds 2019 actie voor een minimumloon van €14 per uur. Met de komst van de Europese richtlijn stelt het FNV dat het minimumloon ook naar €14 per uur moet stijgen. Dit is echter niet zo.
De Europese richtlijn schrijft geen methode voor hoe de hoogte van het minimumloon bepaald moet worden. De richtlijn geeft slechts een indicatieve methode waarbij gekeken wordt naar de verhouding tussen de hoogte van het minimumloon en het mediaan of het gemiddeld inkomen. Lidstaten mogen een andere methode kiezen. Minister van Gennip geeft aan dat zij gebruik wil maken van deze mogelijkheid. Zij vindt dat de verhoudingen tussen het minimumloon en het mediaan of gemiddeld loon, niet voldoende zegt over toereikendheid.
Het Nederlandse minimumloon en de Big Mac-index
Maar hoe hoog is het niveau van het minimumloon in Nederland nu vergeleken met andere EU landen? Kijken we puur naar de hoogte van het minimumloon, dan staat Nederland in 2023 op de 4de plek achter Duitsland (1ste), Luxemburg(2de) en België (3de).
Het dashboard ′Minimumloon in Nederland en Europa′ op het AWVN-dataportaal toont het actuele en het historische (wettelijke) minimumloon in Nederland en Europa. De cijfers zijn gebaseerd op data van Eurostat.
Toch is het niet eerlijk om deze vergelijking puur op basis van de hoogte van het minimumloon te maken. Dit komt doordat wat men met één euro kan kopen per land verschilt.
Big Mac-index
De Big Mac-index is een informele berekeningswijze van koopkrachtpariteit die gebaseerd is op de prijs van een Big Mac – de wereldberoemde hamburger van McDonald’s. De index is een schepping van het Britse weekblad The Economist, en maakt een vergelijking tussen de verschillende valuta’s ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Door de koopkracht van de dollar te vergelijken met die van een andere munt, kan men zien hoeveel dollars die munt waard is. De koopkrachtvergelijking is in dit geval dus heel eenvoudig: door te kijken naar de prijs van een Big Mac.
De Big Mac-index is bedacht door Economist-redactrice Pam Woodall, bestaat sinds 1986 en wordt tweemaal per jaar gepubliceerd.Bron Wikipedia
Om de koopkracht van één euro tussen landen te vergelijken gebruiken we een methode, de koopkrachtpariteit, die in de volksmond ook wel bekend staat als de Big Mac-index. Volgens deze methode staat Nederland ook op de 4de plek, achter Duitsland (1ste), Luxemburg (2de) en België (3de), en lijkt er op het oog weinig verschil te zitten tussen de top-4 van deze methodes. Echter, wanneer je dieper kijkt ligt het minimumloonbedrag in Duitsland 6,5x hoger dan het laagste minimumloon in de EU, terwijl de koopkracht van het Duitse minimumloon ‘slechts’ 2,5x hoger is dan die van het laagste minimumloon.
Is de Nederlandse stijging uniek?
De stijging van het WML van 10,15% van begin dit jaar is voor Nederlandse begrippen uitzonderlijk hoog. Als we de ontwikkeling van het minimumloon van het afgelopen jaar vergelijken met andere EU-landen, dan staat Nederland – ondanks de voor ons uitzonderlijk verhoging van 10,15% – slechts in het midden van de 22 EU-landen die een vergelijkbaar wettelijk minimumloon hebben. Hieruit blijkt dat de hoogte van de minimumloonverhoging in Nederland niet uniek is binnen de EU en dat er maar liefst 10 lidstaten zijn waar het minimumloon tussen 2022 en 2023 harder stijgt. In Letland (24%), Roemenië (17,57%) en Polen (16,18%) stijgt het minimumloon het hardst, maar ook in Duitsland (7de) stijgt het minimumloon tussen 2022 en 2023 14,86%.
Wanneer we over een langere periode (2013-2023) kijken naar de gemiddelde minimumloonstijging binnen EU-landen, dan wordt duidelijk dat het minimumloon in Nederland met een gemiddelde jaarlijkse minimumloonstijging van 2,79% ruim onder de gemiddelde Europese stijging van 5,43% zit. Er kan gesteld worden dat Nederland met de verhoging van 10,15% in 2023 een inhaalslag gemaakt heeft.
Stelselwijziging – de invoering van het minimumuurloon
De wijziging van een minimummaandloon naar minimumuurloon die op 1 januari 2024 ingevoerd wordt, is een verdere versterking van het minimumloon in Nederland. Deze wijziging is voor werkgevers echter extra kostenverhogend. Met name in sectoren met een 38- of 40-urige werkweek kunnen werkgevers begin 2024 dus nog een forse stijging van de loonkosten verwachten – die naast de halfjaarlijkse indexaties komt. Voor werkgevers is deze stelselwijziging een kans om hun beloningsbeleid te herijken.
Discussie verdwijnt vermoedelijk nog niet
Vergeleken met de 22 EU-landen die een wettelijk minimumloon hebben, heeft Nederland met de hoogte van het minimumloon en de daarbij behorende koopkracht het solide geregeld voor werkenden. Nederland behoort op het gebied van het minimumloon en de daarbij behorende koopkracht nog steeds bij de top van Europa en van de wereld. Er is een grote groep Europese landen bezig met een duidelijke inhaalslag; zij laten over de periode van 2013-2023 een hoge gemiddelde groei van het minimumloon zien. Hierdoor stijgt het minimumloon en de daaraan gekoppelde koopkracht in die landen flink. Ook Nederland hoort met de verhoging van 10,15% van 1 januari 2023 bij deze groep landen die een inhaalslag heeft gemaakt.
Toch verdwijnt voorlopig de discussie over het minimumloon nog niet naar de achtergrond. Uiterlijk eind 2024 moet Nederland de Europese richtlijn voor een toereikend minimumloon geïmplementeerd hebben. Met de implementatie ervan, moet ook de methode bekend zijn die Nederland gaat gebruiken om te bepalen wat een toereikend minimumloon is. Tot die tijd zal de discussie over de minimumloonhoogte ongetwijfeld nog blijven spelen. Volgens sommige partijen, zoals de FNV, zal het minimumloon in Nederland nog niet toereikend zijn. Andere partijen zullen concluderen dat, als zij een andere methode gebruiken of breder kijken door bijvoorbeeld toeslagen mee te tellen, het minimumloon in Nederland wel toereikend is.
Alles over de ontwikkelingen rond het Nederlands wettelijk minimumloon vindt u op de verzamelpagina WML op deze site
